Dirk Kloosterboer15 september 2006 – 10:55

Na dertig jaar emotionele discussie hebben migranten van buiten de EU die vijf jaar in België wonen stemrecht gekregen bij lokale verkiezingen. Op 8 oktober kunnen ze daar voor het eerst gebruik van maken. Tenminste, als ze zich als stemgerechtigde hebben geregistreerd. Slechts ongeveer 15 procent heeft dit gedaan.

Volgens sommigen is dit lage percentage een teken van ongeïnteresseerdheid of zelfs 'onverantwoord' gedrag bij migranten. De politicoloog Jo Buelens wijst er echter op dat veel politiek geïnteresseerde migranten inmiddels Belg zijn geworden, iets wat door de 'snel-Belg-wet' niet meer zo omslachtig is. Hierdoor vallen ze ook onder de stemplicht.

De groep migranten van buiten de EU die wel al minstens vijf jaar in België woont, maar nog geen Belg is geworden, is relatief klein. Degenen uit deze groep die zich alsnog als kiesgerechtigden wilden registreren, moesten zich loyaal verklaren aan de Belgische wet en aan de mensenrechten. Aan andere kiezers wordt deze eis niet gesteld.

Barrière

Volgens de socioloog Jan Hertogen moet het lage percentage registraties worden opgevat als een daad van verzet tegen deze ongelijkheid. Met name veel Marokkanen zouden denken: 'kijk, aan dit soort democratie doen we niet mee'. De 15 procent die zich toch heeft geregistreerd, zou dit vooral uit vriendelijkheid hebben gedaan.

Buelens gelooft niet zo in de theorie dat mensen zich uit protest niet laten registreren. Hij zoekt de oorzaak eerder in een zekere barrière onder migranten om politieke betrokkenheid te tonen. Ook zouden gemeenten niet altijd even veel 'overtuigingskracht' aan de dag hebben gelegd bij het oproepen van migranten om zich te registreren.

Inderdaad zijn de verschillen groot. In Luik hebben de autoriteiten volgens het Franse dagblad Le Monde goed hun best gedaan om potentiële kiezers te mobiliseren, met als resultaat dat 21 procent zich heeft ingeschreven. In enkele gemeenten lag het aandeel zelfs boven de 40 procent. In Mechelen daarentegen ging het om nauwelijks meer dan 3 procent.

Buelens kijkt hier niet van op. De burgemeester van Mechelen, Bart Somers, is tegelijk de voorzitter van de liberale VLD. Hij heeft zich met hand en tand verzet tegen de invoering van het stemrecht voor niet-Belgen en stond dus niet echt te springen om de nieuwe wet uit te voeren. Luik heeft juist een burgemeester van de Parti Socialiste.
Politieke kleur

Een recent onderzoek van de Katholieke Universiteit Leuven bevestigt dat de politieke kleur van de burgemeester een rol speelt. Bij gemeenten met VLD-burgemeesters hebben minder niet-Belgen van buiten de EU zich als kiezer geregistreerd, in gemeenten met een burgemeester van de sociaal-democratische SP.a juist meer.

Of dit in de praktijk veel verschil zal uitmaken, is echter de vraag. Zoals gezegd zijn veel migranten inmiddels Belg geworden. Getalsmatig zijn zij veel belangrijker dan de niet-Belgen die zich onlangs hebben geregistreerd als kiesgerechtigde. In totaal zal in steden als Antwerpen en Mechelen dan ook ruim 80 procent van de migranten van buiten de EU aan de verkiezingen meedoen, zo berekende socioloog Hertogen.

Een interessante vraag is of dit effect zal hebben op de verkiezingsuitslag. Volgens de peilingen kan het Vlaams Belang de grootste partij van België worden. In Antwerpen kan de partij rekenen op ruim een derde van de stemmen, een lichte groei ten opzichte van vijf jaar geleden.

Over een aantal jaar zal het Vlaams Belang echter 'verwaarloosbaar' worden als gevolg van het groeiende aantal stemmers met een migrantenachtergrond, voorspelt Jan Hartogen. Hij verwacht dat de groei van de partij op korte termijn al zal worden afgeremd. Alleen al om haar positie te handhaven, moet de partij een paar procent stemmenwinst boeken onder de 'oude Belgen'.
Muzikaal protest

Veel mensen hebben er echter geen vertrouwen in dat het Vlaams Belang vanzelf wel in elkaar zal zakken. Zij voeren campagne om kiezers over te halen om niet op het Belang te stemmen. Zo vindt op 1 oktober een groot festival plaats met optredens van onder andere de popgroep Clouseau, schlagerkoningin Laura Lynn en crooner Will Tura.

Officieel is het een festival voor de verdraagzaamheid, maar in feite is het gericht tegen het Vlaams Belang. Zo heeft voorman Filip Dewinter het ook opgevat: woedend waarschuwde hij de artiesten dat ze de Vlaams Belang-stemmers onder hun eigen fans niet voor het hoofd moesten stoten. Lynn en Tura lieten echter weten dat hun christelijke waarden zich verzetten tegen verdere groei van het Vlaams Belang, ook al denkt een deel van hun aanhang daar anders over.

Nieuw in de campagnes is dat de sociaal-economische standpunten van het Vlaams Belang tegen het licht worden gehouden. Zo onthulde de Belgische website Indymedia dat een prominente Vlaams Belanger de werkloosheidsuitkering wil beperken tot een periode van vier maanden. Eerder dit jaar verscheen het boek Wiens Belang? van Norbert van Overloop, waarin het Vlaams Belang wordt ontmaskerd als een ordinaire neoliberale partij.

Ruim de helft van de Vlaamse topmanagers zou het Vlaams Belang graag in de regering zien. Niet verbazend: de partij vindt dat werknemers langer moeten doorwerken, dat de arbeidsmarkt flexibeler moet worden en dat er meer marktwerking moet komen in de zorg. Sommige zaken die de partij bepleit zijn overigens in Nederland allang gemeengoed, zoals de tewerkstelling van werklozen.
Anti-establishment

Deze standpunten zijn overigens niet terug te vinden in de folders die de partij op straat uitdeelt. Van Overloop zegt dat veel mensen alleen weten dat de partij tegen buitenlanders is, en dat ze geschokt zijn als ze horen wat Dewinter van plan is met de verzorgingsstaat. Met zijn boek wil hij duidelijk maken dat ze zichzelf in de vingers snijden door op de partij van Dewinter te stemmen.

Het is alleen de vraag of dit soort rationele argumenten van invloed zullen zijn op het stemgedrag. "Er zijn wel tien argumenten om niet op het Vlaams Belang te stemmen, maar mensen laten zich daar niet door overtuigen", aldus politicoloog Buelens. Ze stemmen op het Vlaams Belang omdat de partij tegen migranten is, maar ook omdat het een anti-establishment partij is.

"De partij bedient zich van een populistisch vertoog dat goed aansluit bij het gevoel van deprivatie", aldus Buelens. "Ze hebben een propagandamachine die er iedere keer op inspringt als er ergens iets mis is." Bovendien is het Vlaams Belang de enige partij die ook buiten verkiezingstijd permanent campagne voert. "Ze geeft meer geld uit aan campagnes dan alle andere partijen samen."

Ondertussen lijkt er in België vooralsnog weinig steun te zijn voor het opheffen van het cordon sanitaire, de afspraak om het Vlaams Belang buiten het bestuur te houden. Met als gevolg dat de partij zich kan blijven koesteren in de rol van underdog die het opneemt tegen de gevestigde belangen.

* Jan Hartogen publiceert cijfers en analyses op www.npdata.be

* Wiens Belang? Het Vlaams Belang over inkomen, werk, pensioenen. Auteur Norbert Van Overloop. ISBN: 9789064454035. Uitgeverij EPO.

Bron: Ravage Digitaal