Joris Luyendijk lijkt een geboren vragensteller. De manier waarop hij Leon De Winter met zijn vragen in het nauw dreef in Zomergasten (VPRO) zodat er van De Winters stellige zekerheden over Irak bvb. weinig heel bleef: meesterlijk. Luyendijk is hot in Holland, eindelijk nog eens een media-watcher die de dingen bij hun naam noemt. Of lijkt dat maar zo?

Eerder dit jaar beschreef Luyendijk in het boek 'Het zijn net mensen' hoe hij vijf jaar als correspondent in het Midden-Oosten had gezeten. Het boek sloeg aan, zo ontluisterend was het voor het correspondentendom. Luyendijk gaf ootmoedig toe dat hij als de apostel Paulus van zijn paard was gebliksemd. Zijn les: journalisten moeten gewoon altijd vertellen hoe beperkt ze wel zijn in hun job.

Zopas resumeerde Luyendijk zijn boek in de Sander Thoeneslezing (http://www.vn.nl/vn/show/id=66872). En wat er mis was met dat boek, komt nu dik uit verf. Van een correspondent, zo bleek al uit het boek, wordt geen nieuwsgaring verwacht, een correspondent krijgt van zijn krant of omroep nieuwsberichten van persbureau's toegestuurd en moet die inkleuren met couleur locale. Die gang van zaken heeft Luyendijk onaangenaam verrast, en hem niet alleen: veel collega- correspondenten hadden hun job aanvankelijk een stuk ernstiger opgevat maar merken gaandeweg dat niet zij maar een handvol media de toon zetten van het wereldnieuws.

Daar schort er evident iets aan de media. Maar Luyendijk stelt nièt de vraag die zich dan onvermijdelijk opdringt: hoe komt dat?

De lezing van 18 september gaat over wat de mainstream-media volgens Luyendijk met de Israëlisch-Libanese oorlog hebben uitgewreten. De media brachten, zo zegt hij, 'een gefilterd, vervormd, gemanipuleerd en partijdig beeld'.

Gelukkig was het niemands schuld. Aan de journalisten lag het niet, die doen doorgaans hun uiterste best om objectief verslag te brengen. Er hebben wel filters gewerkt, en dat maakt dat "er veel buiten beeld blijft bij berichtgeving", maar andermaal: "dat is niemands schuld".

Hoofdzaak is volgens hem dat in het Midden-Oosten geen democratieën maar dictaturen bestaan, en daar kun je nu eenmaal geen informatie verzamelens. Het nieuws is dus altijd vervormd.

Functioneren de media in Westerse democratieën dan zoveel beter? Weer een vraag die Luyendijk niet stelt. "Betrokken partijen zullen altijd proberen de beeldvorming te manipuleren", zegt hij woordelijk. Niet bij ons dan? "Een dictator heerst bij de gratie van ondoorzichtigheid", alsof het beleid dat wij hier ondergaan zo transparant, oprecht en open is.