Marc-Antoon De Schryver06 december 2005 – 17:30

Pas tijdens ons gesprek besef ik dat het wegvallen van de stempelcontrole misschien ook een negatieve keerzijde heeft: het wordt nog moeilijker om jongeren en werklozen te bereiken en te organiseren.

Patrick Van Holderbeke: “Het speelt op twee vlakken. Enerzijds bood het de werkzoekenden zelf de kans om wat contact te hebben met andere werkzoekenden, mensen in eenzelfde situatie, om met elkaar de verhalen te delen van frustraties bij het solliciteren, het niet vinden van werk en dergelijke. Dus ik denk enerzijds dat een grote groep van werkzoekenden blij zullen zijn dat ze niet meer naar de controle moeten komen, maar dat voor een aantal andere mensen het toch wel een gemis zal zijn.”

“En als vakbonden komen we natuurlijk in een situatie terecht waarin het minder makkelijk wordt om op een eenvoudige manier en op een korte periode contact te hebben met alle werkzoekenden van een bepaalde stad of regio. We gebruikten de stempelcontrole graag om informatie te verstrekken aan de werkzoekenden. Bijvoorbeeld vorig jaar, bij de start van het project ‘Activering’ van de RVA - zodat de mensen zich konden voorbereiden. We hebben ook praatcafés opgezet in buurtcentra in de buurt van waar de stempelcontroles doorgingen. Zo konden we allerlei informatie geven over ‘activering’, opleidingen, PWA,… noem maar op – maar we konden ook gewoon een babbel hebben over de dagdagelijkse frustraties als werkzoekende, over het leven met een beperkt inkomen. Werzoekenden kregen op zo’n moment de kans om dat alles even naar boven te brengen, op zich was dat al waardevol.”

Als je het zo stelt lijkt de afschaffing van de stempelcontrole onderdeel van een al dan niet bewuste strategie om het de vakbonden moeilijk te maken, en de werklozen in hun isolement te houden…

PVH: “Dat zou kunnen, ik ga mij daar niet over uitspreken - al is het geweten dat een aantal mensen de vakbonden liever kwijt dan rijk zouden zijn. Het ontneemt ons inderdaad een aantal kansen, maar ik blijf er wel bij dat het systeem van stempelcontrole achterhaald was: het gaf een bijkomde stempel van ‘jij hebt geen werk, dus kom maar even in de rij staan’.”

Vooral als die rij zichtbaar was in de straat...

PVH: “Zeker en vast. Dus op zich denk ik dat de afschaffing niet alleen negatief is, maar ook een positief element heeft. En we verliezen dus wel wat contact, maar we gaan dat uiteraard proberen op te vangen door het regelmatig organiseren van bijéénkomsten van de werkzoekendenwerking, zoals we dat ook de vorige jaren al deden.”

De drempel blijft natuurlijk wel hoger, en dat vergt creatieve oplossingen. Bijvoorbeeld van de ‘Bijblijf’-consulenten, die naast individuele dienstverlening (werkzoekenden individueel bijstaan bij het zoeken naar werk of een opleiding) ook collectieve projecten opzetten.

Ineke Vandermeeren: “Vorig jaar hebben we bijvoorbeeld een samenwerkingsproject gedaan met jeugdhuis de Kaarderij in de Brugse Poort. Dat was zeer laagdrempelig. We hebben gewoon de zaterdag een voetbaltoernooitje georganiseerd waar we vooral jonge werkzoekenden mee probeerden bereiken. En we hebben ze niet doodgeslagen met informatie maar gewoon gezegd: wij zijn die organisatie en voor die en die dingen kan je bij ons terecht. Daarna weten ze u zijn en komen ze met hun vragen.”

Blaming the victim?

Het stempelen wordt afgeschaft, maar de controle wordt er niet minder om. Er is immers het ‘activeringsplan voor werkzoekenden’, waarbij de VDAB haar begeleiding opvoert, terwijl de RVA scherper controleert of de werkloze wel genoeg inspanningen doet om werk te vinden (zoniet dreigt een sanctie). De blinde vlek van dit systeem is dat er gewoon niet genoeg werk is.

Patrick Van Holderbeke: “Als ACV hebben we er in theorie niets tegen dat er begeleiding en zelfs een vorm van controle is, maar in de praktijk is het niet altijd zo eenvoudig! De mensen worden door de RVA en de VDAB ‘geprikkeld’ om werk te zoeken, maar we stellen nu eenmaal vast dat het niet zo éénvoudig is om werk te vinden: het werkaanbod is eigenlijk nihil. Dat leidt tot heel grote frustraties bij werkzoekenden. Ze zeggen: ‘Ik heb al een ganse map met sollicitatiebrieven van de laatste maanden, we worden altijd maar verder en verder uitgestuurd, er wordt strenger en strenger gecontroleerd, we moeten ons steeds meer verantwoorden. Maar er is gewoon geen werk!’. Dat leidt tot veel wrevel.”

“Hetzelfde stellen we vast met het doorsturen van mensen naar opleidingsinitiatieven. De verwachting van de werkzoekenden als ze een opleiding volgen, is dat de kans groter zal worden dat ze werk zullen vinden. Maar achteraf stellen ze vast dat ondanks hun bijkomende opleiding de toegang tot de arbeidsmarkt niet noodzakelijk makkelijker wordt. Bovendien is er vaak een vrij lange wachttijd om met een opleiding te kunnen starten. Denk maar aan de opleiding heftruckchauffeur. Het is een knelpuntberoep, men wordt gestimuleerd om een dergelijke opleiding te gaan volgen, maar als men zich dan inschrijft is er een wachtlijst van verschillende maanden tot zelfs een jaar! Ook dat leidt tot frustratie bij de werkzoekenden, uiteraard.”

Verantwoordelijkheid

PVH: “Ik denk in de eerste plaats aan de beleidsmakers, niet alleen op federaal maar ook op Vlaams niveau. Anderzijds dragen ook de werkgevers een grote verantwoordelijkheid. Er moeten initiatieven ontplooid worden die effectief de realisatie van tewerkstelling kunnen bekomen, wat nu niet altijd het geval is. Ik denk bijvoorbeeld aan de IBO-contracten – Individuele Beroepsopleidingen – die in theorie een goed middel zouden kunnen zijn om jongeren aan het werk te helpen, maar waarvan je in de praktijk merkt dat werkgevers niet altijd volwaardig meewerken. Want na zo’n IBO-contract moet eigenlijk een volwaardig contract worden aangeboden, maar in de praktijk merken we dat er van dat volwaardig contract vaak niets in huis komt.”

Die massawerkloosheid zet ook een druk op de arbeidsvoorwaarden van wie wél werk heeft, het is eigenlijk een reusachtig chantagemiddel. Speelt dat ook niet mee in jullie verzet tegen het generatiepact – dat de mensen langer aan het werk houden alleen maar nog meer werklozen creëert en zo dus extra druk zet op de arbeidsvoorwaarden?

PVH: “Dat is inderdaad één van onze kritieken op het generatiepact. De logica is ver te zoeken als je enerzijds zegt dat we mensen langer aan het werk moeten houden, terwijl er anderzijds een tekort is aan tewerkstelling, zeker voor jongeren, vrouwen, allochtonen. Je moet eerst dà à r een oplossing voor vinden: eerst moet er werkgelegenheid worden gecreëerd. Vandaar ook dat het ACV duidelijk de keuze maakt dat we niet alleen een discussie moeten voeren over het loopbaaneinde, maar dat we die discussie moeten open trekken naar een heel loopbaandebat. Eén: werk voor wie nu uit de boot valt. Twee: voor de mensen die wél werk hebben moeten kansen gecreëerd worden om op een flexibele manier keuzes te maken. Want er zijn in ieders leven zowel momenten waarop je de kans hebt om harder en langer te werken, als momenten waarop je even gas moet kunnen terugnemen: mensen met opgroeiende kinderen, met ouders die zorgbehoevend worden enzomeer. Op die momenten moet men als werknemer de keuze kunnen maken om even een stap terug te zetten, wat flexibeler te werken.”

Dat is dan het omgekeerde van de ‘flexibiliteit’ die we nu kennen - een middel waarmee ons hele leven net wordt gestructureerd volgens de wensen van de werkgevers.

PVH: “Inderdaad. En ik vond het toch wel pertinent dat wetenschappers in de recente discussie over buitenschoolse kinderopvang zeiden dat we het kind centraal moeten stellen, in plaats van er gewoon van uit te gaan dat onze buitenschoolse kinderopvang flexibeler moet worden, al dan niet met het systeem van dienstencheques. Het werk moet flexibeler worden in functie van de thuissituatie, niet alleen in functie van het bedrijf.”

Er moet natuurlijk gepoogd worden om meer werk te creëren, maar noopt de massawerkloosheid ook niet tot een herdefinitie van hoe lang/hard wij werken, ik bedoel: méér mensen minder aan het werk?

PVH: “Ik denk dat dat inderdaad een onderdeel van de discussie kan zijn. Ik denk dat de formules die er nu zijn van loopbaanonderbreking en tijdkrediet een goed instrument kunnen zijn om de werkgelegenheid te herverdelen. Maar nu is er een loskoppeling tussen tijdkrediet en de verplichting om een vervanging te voorzien. Als die verplichting er wel was, zou tijdskrediet een stap kunnen zijn naar het creëren van werk voor mensen die nu geen baan vinden.”