[Opinie] Microkredieten en armoedebestrijding?!

Naudts Tomas18 januari 2007 – 11:01

Mohammed Yunus, stichter van de Grameen Bank, heeft de Nobelprijs voor de vrede gewonnen. Zijn leuze is: er bestaan geen kredietonwaardige mensen, er bestaan alleen mensonwaardige banken. Zijn bank behoort nu tot één van de grootste banken die microkredieten verleent.

Microkredieten zijn kleine leningen voor arme ondernemers in de derde wereld die niet in aanmerking komen voor commerciële kredieten bij de banken. Armen zijn afhankelijk van werkgelegenheid en andere omgevingsfactoren om te kunnen overleven. Maar met de microkredieten kunnen ze zelf een kleine onderneming starten en zelf aan het werk gaan. Ze bevorderen de zelfredzaamheid van de armen en zorgen daarmee voor een duurzame verbetering van hun levenskwaliteit. Armen krijgen hiermee voor het eerst recht op een lening; voor de eerste maal wordt hen de kans geboden om mee te participeren in het economisch verkeer. Mohammed Yunus wordt alom geprezen, microkredieten blijkt het middel tegen armoede te zijn.

Microkrediet wordt gepredikt als het middel voor armoedebestrijding, want 98% van de klanten betaalt zijn lening correct af. Toch is die redenering niet helemaal correct. Het verband tussen microkrediet en armoedereductie is helemaal niet bewezen. De Wereldbank stelde in 1998 al vast dat 95 van de 100 vrouwen die een lening aangaan onder de armoedegrens blijven. 98% kan zijn lening correct afbetalen doordat men desnoods zijn gekochte materialen terug moeten verkopen. Op die manier heeft de lening niets opgebracht voor de lener.

De directeur van de Centrale Bank van Bangladesh beschuldigde microfinancieringsbanken van onrechtvaardigheid. Volgens hem vragen die banken te veel rente. De rente die deze banken vragen zou rond de 20% bedragen. Instellingen voor microkrediet kunnen zelf geld lenen tegen een laag rentetarief van 5%. Terwijl de Grameen Bank grote winstmarges heeft en zelf maar 5% rente voor een lening moeten betalen, moeten hun leners 20% betalen op hun lening.

De microkredieten van de Grameen Bank zouden bijdragen tot de emancipatie van de vrouw. Ook bij deze redenering zijn er enige bedenkingen. Zo blijkt uit een Brits onderzoek van Naila Kabeer en een recent onderzoek van de Universiteit van Dhaka dat veel vrouwen door hun man naar voren worden geschoven voor een lening, terwijl hij zelf de touwtjes in handen blijft houden. Op die manier bestaat de kans dat vrouwen zowel door hun man als door de bankmedewerkers onder druk komen te staan.

De Grameen Bank is 978% gegroeid sinds 1997, dat is 34% per jaar. De bank is ondertussen bijna vijf miljard euro waard en telt 6,6 miljoen klanten. Mohammed Yunus vertelt in een programma van de Nederlandse moslimomroep (NMO) dat de Grameen bank onmogelijk mensen kan uitbuiten omdat de Grameen Bank een bank is van en voor de armen. Volgens de statuten zijn de klanten van de bank leden en dus eigenaren van Grameen. Maar tot nu toe heeft de bank geen structuur geïmplementeerd om die 6,6 miljoen leden enige vorm van zeggenschap te geven.

Grameen is niet alleen een bank, samen met Telenor is ze de grootste aanbieder van mobiele telefonie met meer dan acht miljoen klanten. Grameen doet ook in kleding en is de grootste leverancier van internet in Bangladesh.

Microkredieten wordt via de grote media kanalen geprezen. Men blijkt het warm water te hebben uitgevonden. De Grameenbank is een groot succes en behaald spectaculaire winsten. Maar met deze argumenten wil ik toch het overheersende gejuich rond microkredieten bedaren. Ik verzet mij tegen de redenering dat ontwikkelingshulp niets heeft uitgehaald en dat microkrediet wel de juiste oplossing is. Microkrediet kan een stap in de goeie richting zijn. Maar het lost in ieder geval het armoedeprobleem op zich niet op. Er moet veel meer gebeuren dan dat om het armoedeprobleem op te lossen. Ontwikkelingssamenwerking, kwijtschelding van schulden voor arme landen, afscherming van de lokale markt, … zijn enkele zaken die we niet uit het oog mogen verliezen. Microkredieten zet mensen aan om zelf initiatief te nemen. Dit moet zeker aangemoedigd worden, maar daarbij zijn er veel meer structurele marktvoorwaarden nodig om hen uit de armoede te helpen.

Daarnaast wil ik waarschuwen voor eventuele negatieve gevolgen van microkredieten. Microfinancieringsinstellingen zijn private bedrijven met als hoofdbestaansreden winst maken. Dergelijke invalshoek van werken kan de arme leners schaden. Daarom zijn er degelijke controles en evaluaties van microkredieten en microkredietinstellingen nodig. Microkredieten mogen in geen enkel geval gebruikt worden om de al arme mensen verder uit te buiten met woekerrente.

Kredieten zondermeer gaan uitbuiting niet tegen

Thierry Limpens, 24/01/2007 – 12:55

We geven het voorbeeld van het stadje Birni N’Konni, gelegen in een grensstreek met Nigeria waar plaatselijke boeren onder druk niet anders kunnen dan hun producten aan faillietprijzen te verhandelen (vaak aan buurland Nigeria, een reus in bevolking), dit terwijl Niger als land voor zichzelf er een jaarlijkse voedselstok aan overhoudt van 3 tot 5 schamele maanden. Daarom deze bemerking: het is haast wonderlijk dat een land waarin meer dan 80 procent van de bevolking productief landbouwer is, niet in staat is om genoeg voedselstok te produceren voor het geheel van zijn eigen bevolking. Kortweg, de karikatuur komt erop neer dat de bevolking van een land er niet in slaagt, ook al nemen haast alle inwoners deel aan de productie (kinderen en vrouwen inbegrepen), om voor zichzelf (voor het dagelijkse overleven) voldoende te produceren, dit terwijl men blijft de hele voedselvoorraad aan buurlanden doorverkopen. Voor een Noorderling is dit moeilijk te begrijpen en daarom zijn we in het voorjaar van 2006 met een team ter plaatse onze marktstudie gaan doen. Het resultaat wees echter uit dat de grote winsten op de markt van verkoop van landbouwproductie worden opgeslorpt door de eigenaars van transportmiddelen. Derhalve, indien we weten dat werkende boeren die zelf eigenaar zijn van hun gronden en productiemiddelen er niet in slagen boven de alarmerende armoedegrens uit te groeien, moet het vaststaan dat een microcrediet uitreiken zonder impact op het geheel van het marktproces de arme boer geen stap in de goede richting kan brengen.

Vraag nu is wat ondertussen de oplossing kan zijn. U suggereerde in uw artikel een aantal terechte aanvulligen op het eenzijdig uitreiken van kredieten. Wij hebben inderdaad dringend wereldwijd nood aan eerlijke regimes die socio-economische uitbuiting geen kans willen geven. Het is een zaak van misbruikt leiderschap waartegen de kleine arme boer ondanks microcredieten niet is opgewassen. Wij weten ook dat dergelijke uitbuiting in het arme Zuiden vanzelfsprekend aanleiding geeft tot sociale instabiliteit, omdat te veel mensen behoeftig blijven. Ik stel mijzelf altijd de vraag hoelang wij zelf zouden kunnen leven onder bewust gewilde en in stand gehouden mensonwaardige levensomstandigheden zonder er het geduld bij te verliezen. Met ‘wij’ bedoel ik westerlingen die nooit zullen weten wat het is om regelmatig een aantal dagen lang te moeten overleven op vervuild water. Ik kan u alsvast laten weten dat ik het meermaals weerloos heb moeten aanzien hoe alleen al dit vervuild water gezonde jonge mensen op amper een dag tijd kan doden. Correct, onderdrukking blijkt ondertussen het enige echte middel om een systeem van de leugen te redden. Althans, zo moet ik het zelf alle dagen vanuit mijn verblijf onder de arme mensen ervaren. Maar wat heeft dit te maken met vrede in een wereld waar mensen verlangen naar verstandhouding onder volkeren?

Laten we niet ophouden te denken aan mensen !