Marc-Antoon05 februari 2007 – 17:40

Vandana Shiva ging op het WSF stevig in de clinch met het Duitse SPD-parlementslid Sacha Raabe. Die laatste legde in een debat de schuld voor de ‘onderontwikkeling’ en armoede van het Zuiden bij de corruptie en harteloosheid van de plaatselijke elites, terwijl hij de liberalisering van de wereldhandel verdedigde. “De door het Westen opgelegde liberalisering creëert net die elites,” stelde Shiva.

Haar eigen boodschap oogstte in Nairobi meer bijval. Liberalisering van de wereldhandel en duurzame ontwikkeling van het Zuiden sluiten elkaar uit, aldus Shiva. De exportgerichte monoculturen waarmee landen uit het Zuiden volgens de liberale recepten op de wereldmarkt hun ‘comparatieve voordelen’ moeten uitspelen, zijn volgens haar een ramp voor mens en milieu: ze vernietigen het ecosysteem, verdrukken de kleine boeren, en gaan lijnrecht in tegen het idee van voedselsoevereiniteit.

“Integratie in de wereldmarkt is een goede zaak. Het probleem is de manier waarop dat gebeurt,” beweert Sacha Raabe. Gooit u het kind niet weg met het badwater?
“Sommige zaken worden beter overgelaten aan de lokale economie. Voedsel bijvoorbeeld. Het heeft geen zin om hier in Kenia sla te produceren – daarvoor de Masai verjagend en het water vernietigd – om die daarna te exporteren naar de rest van de wereld – waar je meer klimaatopwarming mee creëert. Dat zorgt alleen voor méér armoede en méér milieu-instabiliteit. De ‘mondiale integratie van sla’ helpt niemand vooruit. Wat we nodig hebben is een mondiale integratie van onze gedeelde menselijkheid.”

U spreekt over solidariteit tussen de volkeren van het Noorden en het Zuiden. Hebben die dan geen tegenstrijdige belangen?
“Structureel gezien heb je natuurlijk een rijk Noorden en een verarmd Zuiden. Maar ik bouw al dertig jaar mee aan bewegingen waarin de gedeelde bezorgdheid van burgers uit het Noorden en het Zuiden mensen samenbrengt óver die grens heen. Ik was medestichter van het International Forum on Globalisation, dat de WTO-top in Seattle deed mislukken: daar waren zowel Noorderlingen als Zuiderlingen. Ik maak deel uit van de Global Water Alliance Against Privatisation: een Europese burger is net zo betrokken bij de verwording van water tot koopwaar als iemand uit het Zuiden – zélfs als die Europeaan wél in staat is om ietsje meer voor z’n water te betalen, terwijl in het Zuiden diezelfde privatisering een arm persoon zónder water zet. Het punt is: solidariteit is nodig om de laatste restanten van onze gedeelde menselijkheid te verdedigen.”

“Een wereld van competitie is een wereld van geweld,” zegt u. Is competitie dan niet de menselijke natuur?”
“Nee, competitie is niét de menselijke natuur. Het grootste deel van ons leven – zelfs vandaag – speelt zich af in wat ik “coöperatieve economieën” noem. Geen enkel kind zou het tot volwassene schoppen als moeders zich competitief tegenover hun kinderen opstelden. In een wereld van competitie zouden we niet omkijken naar ouderlingen. Zelfs landbouw zou onmogelijk zijn als er geen samenwerking was…”

Hoezo?
“Als ik een stuk land bewerk, zal ik ofwel grondwater ofwel rivierwater gebruiken. Als ik mijn landbouw baseer op competitie, wil ik elke druppel zelf opsouperen en niks overlaten voor mijn buren. Ik zal de rivier afdammen en haar afleiden naar m’n akker. M’n buren zullen moeten stoppen met landbouw bedrijven, en als na tien jaar het grondwater en de rivier zijn uitgeput, moet ook ik m’n boerderij opdoeken.”

“Dat is precies wat de huidige globalisering doet op wereldschaal... Competitie zet alleen maar steeds meer mensen zonder voedsel en zonder water. Samenwerking is de enige manier waarop wij duurzaam kunnen produceren en samenleven."

U voert al dertig jaar strijd. Bent u optimistisch?
“Ja ik ben optimistisch, want ik baseer mijn strijd niet op een overwinning vandaag, noch op een garantie op succes - ik baseer mijn strijd op ‘het beste geven van onszelf’. In die dertig jaar van strijd voor het milieu en voor de rechten van volkeren hebben we al vaak gewonnen… We hebben gewonnen tegen voedingsgigant Monsanto die patenten wou nemen op Indische rijst- en graansoorten. We hebben de privatisering van de watervoorzieningen van de stad Dehli tegengehouden. En we zullen, geloof ik, de ‘vrije investering’ in landbouwgrond tegenhouden – een totaal onwerkbaar model dat 600.000.000 (zeshonderd miljoen) Indische boeren dreigt te onteigenen. Men wil toelaten dat het land van de boeren eigendom wordt van commerciële bedrijven. [Nu is de landbouwgrond eigendom van de staat (M-A).] We hopen binnen het jaar genoeg mensen te mobiliseren om dat te stoppen."