Christophe Devriendt23 april 2007 – 23:37

Bevolkingsgroepen
De belangrijkste bevolkingsgroepen van Irak zijn de Arabieren, de Koerden en in mindere mate de Turkmenen. Verder wonen ook Assyrische en Chaldeeuwse christenen in Irak. In het midden en zuiden van Irak wonen Arabieren. De meesten van hen, ongeveer 60% van de totale bevolking, zijn sjiitisch. Zij wonen hoofdzakelijk in het zuiden, waar zich ook de heilige steden van de sjiieten, Karbala en Najaf, bevinden. Daarnaast woont een grote groep sjiieten in Bagdad, vooral in Sadr-stad. In het midden van Irak, in de zogenoemde Soennitische driehoek, wonen de meeste soennitische Arabieren, die ongeveer 20% van de bevolking uitmaken. De overwegend soennitische Koerden leven in het noorden van Irak. Zij hebben een zekere mate van autonomie, vormen 20% van de totale Irakese bevolking en hebben een eigen taal en cultuur.

Een groot deel van de Soennitische bevolking is tegen de bezetting. Zij wezen bijvoorbeeld de grondwet af, omdat die federalisme voor Irak voorziet. Dit zou betekenen dat de Soennitische bevolking niet kan profiteren van oliewinsten aangezien de oliebronnen vooral in Koerdische en Sjietische gebieden te vinden zijn. De grote ontevredenheid bij één bepaald deel van de bevolking is een ideaal recept voor meer geweld en zelfs voor een latere burgeroorlog. Federalisme lijkt echter goed te passen in een ‘verdeel en heers’-strategie van de VS. Door de oliebelangen in de handen van de meer Amerikaans gezinde bevolkingsgroepen te schuiven krijgt de VS makkelijker controle over die olie. Daartegen komt men in opstand.

Het verzet
Het is misschien gevaarlijk het begrip ‘verzet’ als een algemeen begrip te gebruiken omdat het verzet heel divers is. Het komt van verschillende soorten mensen met verschillende soorten doelen en ideologieën. We kunnen het verzet opdelen in geweldloos verzet (bv. betogingen en stil protest) en gewelddadig verzet (guerrilla-aanvallen en terroristische aanslagen). Het gewelddadig verzet zelf kan opgedeeld worden in geweld tegen de bezetter (vrijheidsstrijd genoemd) en blind geweld (veel burgerslachtoffers en gericht op het destabiliseren van de Irakese maatschappij en het opzetten van verschillende bevolkingsgroepen tegen elkaar). Er is een duidelijk verschil in beeldvorming tussen het Midden-Oosten en het Westen. Dezelfde mensen die in het Westen als terroristen gezien worden, worden in het Midden-Oosten als vrijheidsstrijders gezien. En aan de andere kant wordt het tonen van zinloos geweld (hét modewoord!) door de VS gebruikt als legitimatie om de bezettingstroepen daar te houden.

Het aantal aanslagen op enkel en alleen maar Amerikaanse troepen steeg van 13 in 2003, over 50 in 2005 tot 70 in juni 2006. Tegen het einde van vorig jaar bedroeg het aantal dagelijkse aanslagen al 180.

Allerlei groepen binnen het verzet
De Irakese opstandelingen zijn samengesteld uit een tiental grotere verzetsorganisaties en talloze kleine cellen. Qua ideologie kan het verzet worden onderverdeeld in 3 groepen:

1.)De Ba'athisten zijn samengesteld uit voormalige notabelen van de Ba'ath Partij, de Fedayeen Saddam, een aantal voormalige agenten van de Irakese geheime dienst en veiligheidsdiensten. Hun doel was, in ieder geval voor de gevangenneming van Saddam Hussein, het herstel van het voormalige Ba'ath regime. Het Ba'ath regime had zijn machtsbasis onder de soenitische moslims, terwijl die groep een minderheid vormt in Irak. Met name ex-Ba'ath mensen zijn er op gebrand de privileges die zij hadden onder het regime van Saddam Hoessein terug te winnen.

2.)De nationalisten bestaan uit voormalige leden van het Irakese leger en uit gewone Irakezen. Hun redenen om tegen de bezetting te strijden lopen uiteen van een principiële verwerping van buitenlandse aanwezigheid tot Amerikaans falen om snel de macht over te dragen. Ook Irakezen van wie familieleden gedood zijn door Amerikaanse soldaten maken deel uit van het nationalistische verzet, vanwege de Irakese code van bloedwraak. Behalve het uitdrijven van de buitenlandse troepen uit Irak wordt er geen coherent politiek doel nagestreefd door het nationalistische verzet.

3.)Het deel van het verzet dat religieus geïnspireerd wil een staatsbestel en een wet dat op de islam gebaseerd is. De Islamitische opstandelingen bestaan uit 3 hoofdstromen:
Irakezen die behoren tot de Salafitak van het soennisme, die een terugkeer wenst naar de pure islam ten tijde van de profeet Mohammed en tegen iedere buitenlandse niet-Moslim invloed zijn. Het geloof en de gebruiken van Salafi islam zijn vergelijkbaar met de Wahabieten in het nabijgelegen Saoedi-Arabië, waarvan Osama bin Laden ook deel uit maakt.
Buitenlandse strijders die het land zijn binnengekomen en die Irak zien als het nieuwe ‘strijdveld van de Jihad’ tegen de VS. Er wordt algemeen aangenomen dat de meeste vrijwillige strijders zijn, met waarschijnlijk ook een aantal leden van al-Qaida en de aan hen gerelateerde groep Ansar al-Islam. Sinds de opstand begon hebben de Islamieten steevast aan invloed gewonnen binnen het Irakese verzet en sinds de gevangenneming van Saddam Hussein hebben ze de leidende rol in de opstand overgenomen van het afnemende Ba'ath verzet. Abu Musab al-Zarqawi wordt gezien als hun leider. Het conflict wordt door buitenlandse strijders gebruikt als mogelijkheid om met wapens en explosieven te trainen, net zoals tijdens conflicten in Afghanistan en Tsjetsjenië. De opgedane kennis en ervaring zou dan later bij aanslagen in hun thuisland gebruikt kunnen worden. Uit zowel een Saoedische, als een Israëlische studie van buitenlandse strijders die naar Irak wensten te gaan, blijkt dat bijna geen van hen voordien banden hadden met Al-Qaida of andere terroristische organisaties, maar juist radicaliseerden als gevolg van de oorlog.
Sji'ietische moslims onder leiding van Moqtada al-Sadr. Het Mahdi-leger van al-Sadr bezette de Imam Alimoskee in Najaf, maar trok zich na bemiddeling van Ali al-Sistani terug. Ze mochten hun wapens echter houden en blijven een bron van verzet. Een wijk van Bagdad, Sadr-stad, waar zo'n twee miljoen mensen wonen, is ook sji'ietisch en staat onder 'los' bevel van al-Sadr. Ook hier zijn opstanden geweest en blijven aanslagen plaatsvinden.

De oorzaken van het verzet
Volgens een opiniepeiling in opdracht van het Brits Ministerie van Defensie achten 45% van de Irakezen de aanslagen tegen Amerikaanse en Britse troepen gerechtvaardigd. Amper 1% gelooft dat de aanwezigheid van de coalitietroepen bijdraagt tot de veiligheid in het land en maar liefst 82 % is sterk tegen deze aanwezigheid gekant. Hoe komt het dat er zo’n grote tegenstand is tegen de Amerikaanse aanwezigheid? De wreedheden van het Amerikaanse leger, de schendingen van de mensenrechten en de economische onrechtvaardigheden kunnen als oorzaken van het verzet gezien worden. De opstanden na de val van Saddam werden met zware repressie door het Amerikaanse leger onderdrukt, wat voor verontwaardiging zorgde bij het Irakese volk. De infrastructuur van Irak werd doelbewust totaal verwoest, de heropbouw gaat traag en voorzieningen als water, elektriciteit en gezondheidszorg zijn er nog steeds een stuk slechter aan toe dan voor de oorlog.

De coalitietroepen hebben als bezettende macht de verantwoordelijkheid over de veiligheid van de burgerbevolking. Niet alleen kan de coalitie het gewapend verzet niet onderdrukken, het is ook zelf verantwoordelijk voor vele doden bij de burgerbevolking als gevolg van de repressie tegen het verzet. De coalitietroepen hebben volgens rapporten dubbel zoveel slachtoffers op hun geweten als de verzetsstrijders. Ook zijn er bewijzen gevonden dat coalitietroepen rechtstreekse steun gaven aan het verzet, om de infrastructuur van het land volledig te verwoesten, de Irakese maatschappij te destabiliseren en de verschillende bevolkingsgroepen tegen elkaar opzetten.

Infiltratie in het verzet
In het Amerikaanse blad Newsweek verscheen een interessant artikel onder de titel ‘De Salvador-optie’. Volgens hen overweegt het Pentagon een strategie die teruggaat tot de regering van Ronald Reagan, die in El Salvador een hevige strijd voerde met linkse guerrillastrijders in de jaren ’80. Toen het imperialisme de oorlog aan het verliezen was, begon de VS ‘nationalistische’ doodseskaders te steunen en financieren die de guerrillero’s en hun aanhangers moesten elimineren. Toegepast op Irak vandaag zou dat betekenen dat Koerdische strijders en sjiitische milities getraind zouden worden om soennieten te vermoorden. Zo is er de zaak van twee Britse ‘agent provocateurs’ beiden lid van de Special Reconnaissance Regiment.