Wouter Fransen26 mei 2007 – 14:44

Toen Armando en zijn broertje Miguel Angel in hun huidige verblijfplaats belandden, hadden ze al de ellende van een heel mensenleven achter de rug. De drankverslaving van hun vader, zorgde ervoor dat het ouderlijk huis in Copainhala steevast het toneel was van slaande ruzies. “Dat is mijn slechtste herinnering aan thuis”, zegt Armando stil, “mama en papa die altijd ruzieden, net alsof wij er niet bij waren”. Señor Cruz sloeg zijn vrouw, maar ook zijn twee zonen en drie dochters. Miguel Angel, een jaartje jonger dan zijn broer, staat het nog haarscherp voor de geest. “Op een dag sloeg hij zó hard dat zijn riem overal op mijn rug stond. Mama moest naar het ziekenhuis”. Na jarenlange ellende werd de situatie stilaan onhoudbaar.

7 jaar oud en gezinshoofd

Op een dag, toen hun vader er nog maar eens vandoor was gegaan, werd het Armando’s moeder teveel. De wanhoop nabij, bracht ze haar vijf kinderen naar de rivier. De buren, die het tafereel vanuit de verte in de gaten kregen, beseften met afgrijzen wat er te gebeuren stond. Ze snelden nog net op tijd toe en redden de verschrikte kinderen van de verdrinkingsdood. In shock werden de broertjes en zusjes opgenomen in een lokaal tehuis, maar dat zou niet lang duren.

De nu alleenstaande moeder wilde haar kinderen terug bij zich en haalde ze weg uit het tehuis. Maar ze bleef de onzekere en onderbetaalde baantjes als serveerster of poetsvrouw afwisselen en kon nauwelijks voorzien in eten en drinken voor haar kroost. Op een blauwe maandag, twee jaar geleden, ging ze ‘s morgens zoals steeds het huis uit, maar kwam
‘s avonds niet meer terug. Armando leerde op zevenjarige leeftijd zorgen voor het gezinnetje. Hij zocht etensresten bij elkaar voor de maaltijden; zijn zusje Heralda waste en verzorgde de jongsten. Meer dan een maand duurde het, voordat de buren beseften dat Señora Gonzalez niet meer zou terugkeren. Al die tijd hadden de broertjes en zusjes op zichzelf overleefd.

Via enkele tussenstations kwamen Armando en Miguel Angel terecht bij de zusters van Don Bosco in Tuxtla Gutierrez, hoofdstad van de deelstaat Chiapas. In diezelfde stad belandde Heralda in een meisjestehuis. De twee jongste zusjes bleven in het tehuis van Copainhala. Slechts heel zelden krijgen ze elkaar nog eens te zien. Hun moeder werkt nu in Cancun en is de verblijfplaats van haar kinderen te weten gekomen. Ze komt hen heel af en toe bezoeken.

Littekens

De doffe ellende liet diepe sporen na bij beide broertjes. Armando lijdt aan vallende ziekte, die de kop opsteekt telkens hij overspoeld wordt door een teveel aan emoties. Een film kijken, luide muziek of een vechtpartijtje in het tehuis – het volstaat al voor een ernstige mentale kortsluiting. Herinneringen aan de tijd dat hij voor zijn broertjes en zusjes zorgde, kan of wil hij niet opdiepen. “Alleen thuis? Nee, mama was altijd bij ons”. Hij zegt het met een uitgestreken gezicht. “Mama is nu nog in mijn dromen. Bijna elke nacht. Samen met papa en ons allemaal”.

Miguel Angel kijkt er heel anders tegenaan. “Die man is nu niet meer mijn papa. Ik hoop dat mama met iemand anders gaat trouwen”. Miguel Angel, die bij zijn aankomst in het tehuis ook nog eens verkracht werd door een stel andere jongens, heeft zich van alle miserie leren afsluiten. Bij het minste onraad, rolt hij zichzelf op tot een bolletje, doof voor de buitenwereld. Autisme, was de eerste indruk van de psycholoog waar de zusters Miguel Angel op een keer heenbrachten. Ondertussen is gebleken dat de voortdurende liefde en aandacht van die zusters, de wonden beetje bij beetje genezen. Maar de littekens gaan nooit meer weg.

Hun geschiedenis klinkt ongelooflijk, maar Armando en Miguel Angel weten dat het de naakte waarheid is. En wat meer is, hun verhaal is geen uitzondering. Bijna de helft van de Mexicaanse straatkinderen zijn hun thuis ontvlucht omwille van mishandelingen. In Mexico Stad is de situatie veruit het ergste; 9 op 10 straatkinderen hebben er ooit in hun leven wel een of andere vorm van mishandeling doorgemaakt.

Schreeuw om actie

Die schrijnende ellende schreeuwt om een politiek antwoord, maar dat is de voorbije jaren niet vanzelfsprekend gebleken. Mexico ratificeerde in 1990 het Verdrag van Kinderrechten, maar nadien werd amper iets ondernomen om dat ook in nationale wetgeving om te zetten. Het zou duren tot de democratische kentering van 2000, toen de macht van de oude PRI na 70 jaar regering werd doorbroken, vooraleer de politieke dialoog rond kindermishandeling echt op gang kwam.

Vincente Fox wilde in 2001 zijn goede intenties meteen duidelijk maken. Als eerste daad in zijn presidentsambt ging hij ontbijten met straatkinderen in de hoofdstad. De kwaliteitskrant REFORMA bracht enkele jaren later weliswaar het onprettige nieuws dat minstens vijf van die kinderen nadien de hongerdood gestorven waren. Maar dat veralgemenen naar Fox’ beleid, zou weinig correct zijn. De eerste Mexicaanse president van het nieuwe millennium ondernam immers belangrijke stappen voor het welzijn van zijn jongste onderdanen. In 2002 werd een nieuw actieplan op poten gezet, met als doel een beter Mexico voor kinderen in 2010. De republiek kreeg zijn eigen Wet op de Bescherming van Kinderrechten en programma’s die de aandacht moesten richten op familiaal geweld. Terwijl Armando begin 2005 het gezinnetje Cruz staande hield, werd de Mexicaanse grondwet aangepast om net díe toestanden in de toekomst te vermijden.

Onzekere toekomst

Maar ondanks die lovenswaardige initiatieven, blijft het beleid inzake kinderrechten kampen met ernstige gebreken. Het belangrijkste daarvan is een oud zeer: veel afzonderlijke acties maken nog geen nationaal beleid. Tekort aan coördinatie blijft een groot probleem in Mexico – waar op het federaal niveau nogal wat gerealiseerd werd, maar waar de staten steevast achterop hinken. Voorts klagen onderzoekers over het gebrek aan betrouwbare data over de situatie van Mexico´s vergeten kinderen. Bovendien is ook de evaluatie van het beleid terzake allesbehalve eenvoudig; in het federale budget bestaat nog steeds geen aparte post voor de bescherming van kinderrechten. Tenslotte blijft ook de schrijnende ongelijkheid tussen man en vrouw in Mexico een rem op het welzijn van hun kinderen.

Wat dat laatste betreft, maakte de nieuwe president Felipe Calderon alvast geen te beste start. Zijn regering verlaagde immers het budget voor bevordering van de positie van de vrouw met 2%. “Kinderen zijn het allerbelangrijkste in het Mexico van vandaag én dat van morgen” – het zijn nochtans Calderons woorden. Het is echter nog vroeg voor een grondige evaluatie van zijn kinderrechtenbeleid. De opvolger van Fox werd tijdens het eerste deel van zijn ambtstermijn bovendien in beslag genomen door zijn strijd tegen de drugsmaffia. Maar dat hem inzake de bescherming van de Mexicaanse kinderen een zware taak wacht, staat als een paal boven water.

Armando wil graag trouwen en een gezinnetje stichten met twee jongetjes en een meisje. Of het leven in Mexico die kinderen beter zal gezind zijn dan hun vader, valt echter nog af te wachten.