Jan Hertogen05 februari 2008 – 10:03

Oostende - Mechelen, na voorzitterswissel ook stokwissel Jeugdwerkloosheidsplan?

De voorzitters van de Sp-a hebben iets met het jeugdwerkloosheidsplan. In het Oostende van Vandelanotte liep de boom van 'sms-opleidingen uit op een sisser. In het Mechelen van Caroline Gennez wordt het vuurwerk ontstoken voor "een spectaculaire daling van de Jeugdwerkloosheid" met 43,5%, zo stelt zij in De Morgen en Gazet van Antwerpen (http://www.gva.be/Antwerpen/2800/artikel.asp?art=%7BBB92061A-61A2-4B35-8...)van 30/01/2008."En dit zelfs als er rekening gehouden wordt met de strengste definitie van de VDAB, waarbij ook werkzoekenden die een opleiding volgen als 'werkloos' bestempeld worden" zo voegt zij er aan toe, om elk misverstand te voorkomen met de sms-werkzoekenden die gedurende 18 maanden uit de Oostendse werkloosheidsstatistiek verdwenen en tot een fenomenale maar fictieve werkloosheidsdaling leidde.

Jeugdcentrum Rzoezie-ROJM in de bezemwagen, goede knecht of aan de kop?

Reden genoeg om de Mechelse cijfers aan de vuurproef te onderwerpen en de evolutie bij de jongere laaggeschoolde werklozen tegen het licht te houden. Meer speciaal ook de aandacht richten naar jongeren van Marokkaanse en Turkse afkomst in Mechelen, stad met meer dan 15% inwoners van Marokkaanse afkomst.

29% van de 648 laaggeschoolde werkloze jongeren waren waren eind december 2005 van van Marokkaans/Turkse afkomst in Mechelen. Zien of zij mee op de kar van de werkgelegenheid gesprongen zijn of dat zij integendeel het blok aan het been waren. Men zou het ergste kunnen vermoeden gezien Caroline Gennez er zorgvuldig over waakt Rzoezie, omgeschakeld in 2007 tot ROJM (Regionaal Open Jeugdcentrum Mechelen,http://www.rojm.be , niet te vernoemen in het uitgebreid huldeartikel over de fikse werkloosheidsdaling in Gazet van Antwerpen, eer die de VDAB, Randstad, Intro en Jeugdcentrum Metteko wel te beurt vielen. Na de schrapping van 25.000 € betoelaging werd ook het Rzoezie-Tewerkstellingscentrum onder VDAB hoede geplaatst, VDAB die evenwel de activiteit volledig uitbesteedde aan ROJM. Als de bevolking niet weet dat het voor 'de Marokkanen' is dan deert het niet. Het is dan maar de vraag of er nog altijd, zoals in het verleden, resultaten kunnen voorgelegd worden door het Jeugdcentrum ROJM in Mechelen..

Marokkaanse jongeren: werkonwillig, meelopers of koptrekkers?

Het is nog niet zo lang geleden dat Burgemeester Somers (zie Bug 13, http://www.npdata.be/BuG/13), hierin tot zijn spijt en mét verontschuldigingen achteraf gevolgd door Jean-Marie Dedecker, de Marokkaanse jongeren en hun verenigingen ten onrechte aan de schandpaal nagelde omdat zij zogezegd nooit solliciteerde voor betrekkingen in de gemeente Mechelen. "Somers moest fier zijn op zijn Marokkanen" blokletterde Metro nadien, omdat zij in feite meer dan representatief deelnamen aan stadsvacatures. Maar blijkt dat nu ook uit de resultaten van het jeugdwerkloosheidsplan?

Mechels werklozenbeleid: mainstream of baanbreker?

En is de evolutie in Mechelen zo 'spectaculair', of zijn ze mainstream in Vlaanderen. Winnen ze in de spurt na wieltjes zuigen of zijn ze de ganse rit aan kop geweest of hebben ze met voorsprong gewonnen. Niet zoals Oostende natuurlijk (zie BuG 74 - http://www.npdata.be/BuG/74 , BuG 75 en BuG 76) dat haar koppositie 18 maanden dankte aan een moeilijk te begrijpen administratieve misingifte. En hoe is het verder Oostende vergaan in het laatste kwartaal van 2007. Allemaal vragen waarop een helder antwoord te geven is.

Evolutie werkloosheid bij laaggeschoolde jongeren in 13 centrumsteden

De toegankelijke en herwerkte database van de VDAB, Arvastat, laat nu toe een verder onderscheid te maken naar scholing en etniciteit. Hierdoor kunnen de analyses die npdata reeds maakte in BuG 61 met de vaststelling van een gelijke daling in jeugdwerkloosheid bij Marokkaanse/Turkse jongeren en de anderen, gespecificeerd worden voor de deelgroep "laaggeschoolden".

Voor een goed begrip worden de basistabellen en de evolutiegegevens van alle 13 centrumsteden op wie het Jeugdwerkloosheidsplan (Nota Vandenbroucke en Van Brempt van 14/10/05, http://www.npdata.be/Data/Werkloosheid/Jeugdwerkloosheid/notajeugdwerklo... ) betrekking had, en de (sub)totalen voor Vlaanderen van de andere steden, de jongeren van hogere scholing, de 25+ werklozen en de totale werkloosheidscijfers, telkens opgesplitst voor Europese afkomst en niet-Europese afkomt, met onderscheid tussen Marokkaanse/Turkse afkomst en andere niet-Europese, met het detail naar geslacht voor Marokkaans/Turkse jongeren.

Beginsituatie op 31/12/2005 in de 13 centrumsteden (Zie tabel op www.npdata.be)

Deze tabel laat toe enkele structurele kenmerken van de beoogde groep van jongere laaggeschoolde werklozen te schetsen. Deze kenmerken zijn gelijklopend met die van eind 2007.

40% van alle jonge laaggeschoolde werkzoekenden wonen in de 13 centrumsteden. Dit % stijgt tot 75% wanneer enkel de Marokkaans/Turkse jongere werklozen in rekening worden gebracht. Het 'beleids'accent is duidelijk op hen gericht, de evaluatie zal/moet dus ook vooral op hen focussen.

46% van -25 jarige werklozen zijn laaggeschoold, dit % stijgt tot 68% voor Marokkaans/Turkse mannen en 54% voor Marokkaanse/Turkse vrouwen. De lagere kwalificatiegraad van Marokkaanse jongens weerspiegeld zich ook in de werkloosheidscijfers.
11% van alle werklozen in Vlaanderen zijn laaggeschoolde -25 jarigen, 12% zijn hoger of middengeschoold. Samen vormden de -25 jarigen in 2005 dus 23% van alle werklozen. Bij Marokkaans/Turkse werklozen is dat 28%, wat tegen de verwachting in laag is en wat al wijst op een relatieve leeftijdspreiding.

Eindsituatie op 31/12/2007 in de 13 centrumsteden

Methodologische noot: Op twee jaar tijd wisselt de geobserveerde groep -25 jarigen. Wie 23 en 24 jaar was in 2005 komt eind 2007 in de groep 25+ terecht, en de 2 generaties schoolverlaters tussen 2005 en eind 2007 schrijven zich (meestal) in als werkzoekende na beëindiging of onderbreking van de studies. De evaluatie van de werkloosheidsevolutie gebeurt noodgedwongen zonder rekening te kunnen houden met deze wisseling van 'cohortes'. Maar de uitsnede van de -25 jarigen geeft in ieder geval een voldoende betrouwbaar beeld om tot een onderlinge vergelijking te komen van de centrumsteden zelf en een globale evaluatie te maken van het gevoerde beleid. Als de VDAB de mogelijkheid ziet kan kan ze de werkloosheidsevolutie eens opvolgen van afgebakende leeftijdsgroepen (cohortes) en zo de tewerkstellingsresultaten longitudinaal met een grotere exactheid opvolgen en beoordelen.

Het aandeel van -25 jarigen op de totale werkloosheid daalt van 23% tot 19% op twee jaar tijd hetgeen al duidt op een positief effect voor de ganse groep -25 jarigen, de laaggeschoolden bij hen verminderen van 11% naar 10%. Maar hoe verschillend zijn deze resultaten verschillend voor de 13 centrumsteden en de andere steden, m.a.w. is er een zichtbaar effect voor de 13 steden die langs het jeugdwerkloosheidsplan meer middelen gekregen hebben?

Evolutie werkloosheidsaantal in de 13 centrumsteden op twee jaar tijd (december 2005-2007)

De centrumsteden zijn onderling erg verschillend wat aantal jongere werklozen betreft. De impact van Antwerpen en Gent bv is erg groot gezien zij alleen met 6.007 al 60% van de jongere laaggeschoolde werklozen vertegenwoordigen eind 2005. Zij zien hun aantal met 2.054 verminderen, hetgeen 56% van de vermindering vertegenwoordigd. Zij doen het dus 'iets minder goed' dan hun aandeel in de beginsituatie, maar in deze drastische vermindering van de laaggeschoolde jeugdwerkloosheid nemen zij toch meer dan de helft voor hun rekening. De Limburgse mijngemeenten, behoudens Genk, zijn relatief kleine gemeenten met een beperkt aantal jonge werkzoekenden.

% evolutie werkloosheid in de 13 centrumsteden op twee jaar tijd (december 2005-2007)

Afname jeugdwerkloosheid met 37% in de centrumsteden op 2 jaar

Na twee jaar nemen de centrumsteden, meer dan voorheen, afstand t.a.v. de andere steden, n.l. een vermindering van de werkloosheid van laaggeschoolde jongeren met 37% tegenover 29% in de andere steden. Met een globale afname van 32% bij de laaggeschoolden blijven ze evenwel nog een goed stuk onder de werkloosheidsafname van 44% bij de midden/en hooggeschoolden, maar zij lossen de rol niet. Globaal profileren de -25 jarigen zich met afname van de werkloosheid met 39% uitstekend in vergelijking met de 22% van de +25-jarigen. De werkloosheidsgraad in Vlaanderen vermindert op 2 jaar tijd met gemiddeld 26%.

Marokkaanse jongeren aan de kop met afname werkloosheid van 39%

Ook al zijn de verschillen de werkloosheidsafname miniem naar afkomst, toch staan de Marokkaans/Turkse mannen aan kop met een afname van 39% van hun jeugdwerkloosheid, terwijl ook een gelijklopende afname van 37% wordt vastgesteld bij de Marokkaans/Turkse vrouwen. Enkel de andere niet-Europese werklozen blijven met 32% vermindering een beetje ten achter op het gemiddelde. Deze resultaten liggen beduidend hoger dan de werkloosheidsvermindering van deze groepen buiten de centrumsteden. De werkloosheidsafname van Belgen en andere Europese landen ligt op 36% in de centrumsteden en 30% erbuiten. Dit wijst op het gunstige effect en resultaat van de tewerkstellingsactie in de centrumsteden m.b.t. de Marokkaans/Turkse werklozen

Gemeenten met hoogst aantal Marokkaans/Turkse werklozen aan kop

De daling van de werkloosheid bij laaggeschoolde -25 jarigen is het sterks waar de Marokkaanse en Turkse werklozen het grootst in aantal zijn. In de eerste kolom wordt hun % op het totaal aantal werkloze -25 jarigen weergegeven. In Heusden-Zolder is dat 39%, in Beringen 34%, en in Mechelen 29%. De werkloosheid wordt in deze mijngemeenten en in Mechelen gehalveerd bij de Marokkaanse/Turkse werklozen. In Maasmechelen, Antwerpen en Gent, met ook een kwart Marokkaanse/Turkse jongere laaggeschoolde werklozen is de daling 1/3 van hun aantal, hetgeen een excellent resultaat is. Globaal zien de centrumsteden hun aantal laaggeschoolde werkloze jongeren met 38% verminderen, tegenover 27% buiten de centrumsteden.

Oostende, met praktisch geen allochtonen, voert de middenmoot aan met een vermindering van 35% van hun werkloosheid.

Daling met 37% even uitgesproken voor Marokkaans/Turkse vrouwen

44% van alle Marokkaans/Turkse werkloze laaggeschoolde -25 jarigen is vrouw. Dit is een verrassend hoog % en het duidt er op dat de 'gouden reserve' van vrouwen uit de migratie' meer en meer beschikbaar komt voor de arbeidsmarkt. Vooral in Antwerpen en Gent is het vrouwelijk aandeel bij Marokkaans/Turkse werklozen praktisch gelijk. Bij de midden en hooggeschoolde -25 jarige Marokkaans/Turkse werklozen is het aandeel vrouwen zelfs 58%. Gemiddeld zijn 49% van de Marokkaans/Turkse werklozen vrouw, bij de +25 jarigen is dat 41%.

Mits specifiek aanpak kennen de vrouwen dus een even sterke werkloosheidsdaling als de mannen. Wanneer deze actie niet aanwezig is zakt de daling (in de niet-centrumsteden) terug tot 23%, bij de Marokkaans/Turkse mannen mannen maar tot 30%.

Mechelen zakt pas in november 2007 onder het Vlaamse gemiddelde

Tijd om de 'spectaculaire' werkloosheidsdaling van Mechelen onder de loupe te nemen. Om dit met de nodige ernst te doen wordt de 'lakmoesproef' zoals ontwikkeld voor Oostende op Mechelen toegepast. Dwz dat vanaf december 2005 de daling van werkloosheid in beeld gebracht wordt, vergeleken met de toestand twee jaren, eerder, dwz december 2005 wordt vergeleken met december 2003 en zo verder tot december 2007, vergeleken met december 2005. Hierdoor ontstaat een grafiek die perfect de 'seizoenswisselingen' opvangt. Voor Oostende dient gezegd dat tussen januari 2005 en mei 2007 de verkeerde ingifte een serieus gat geslagen heeft in de werkloosheidscijfers dat pas in juni 2007 werd gedicht. Het geeft meteen het 'volume' aan van de luchtbel die er gecreëerd werd.

Als in Mechelen de daling van werkloosheid van laaggeschoolde jongeren al 'spectaculair' was dan is dit slechts vanaf november 2007 waar zij voor het eerst onder het Vlaamse gemiddelde zakt. Samen met Vlaanderen is Mechelen vanaf begin 2006 begonnen aan een aanzienlijke daling van de werkloosheid bij laaggeschoolde jongeren. Mechelen begint pas na anderhalf jaar, dus in juli 2007 gelijk te lopen met het Vlaams gemiddelde. Allicht speelt hier voor Mechelen het positieve effect van studenten- en andere gemeentelijke jobs met specifieke toegang voor Marokkaanse jongeren, waar het Vlaams Belang zo tegen riposteerde. Mede door deze impact zakt Mechelen na 23 maanden Jeugdwerkloosheidbeleid in december 2007 onder het Vlaamse gemiddelde.

Marokkaans/Turkse jongeren en hun verenigingen zorgen voor positieve Mechelse cijfers

Tegen de achtergrond van de Mechelse evolutie en het expliciete doel van het jeugdwerkloosheidsplan dat vooral op Marokkaans/Turkse jongeren focuste word de evolutie opgesplitst tussen Marokkaanse/Turkse jongeren en de ander laaggeschoolde -25 jarigen. Meer dan 15% van Mechelse inwoners is van Marokkaanse jongeren afkomst en bij de jongeren ligt dit percentage hoger. Is daar het 'wonder' van Mechelen gebeurt van de werkloosheidsdaling, vormen de Marokkaanse jongens en meisjes de 'harde kern' van de spectaculaire Mechelse werkloosheidsdaling?

Tot half 2005 was de werkloosheidsevolutie in Mechelen gekenmerkt door een stijging van de werkloosheid bij Marokkaans/Turkse jongeren en een stabiliteit bij de andere bevolkingsgroepen. Vanaf eind 2005 begin 2006, start het jeugdwerkloosheidsplan en een globale daling ingezet in Mechelen die het eerste halfjaar van 2006 uitsluitend voortkomt van de Marokkaans/Turkse werklozen, daling die zich bij hen verder continue doorzet tot december 2007. Voor de andere werkloze laaggeschoolde jongeren in Mechelen is er nog een stijging van de werkloosheid tot september 2006, een tijdelijke daling tot november 2006 om nadien te stabiliseren tot april 2007 en in september 2007 op het Vlaamse gemiddelde uit te komen in oktober 2007.

De (spectaculaire) daling van de laaggeschoolde jeugdwerkloosheid in Mechelen is dus vooral op rekening te schrijven van de Marokkaans/Turkse jongeren. Het Steunpunt Tewerkstelling Mechelen, nu werkend in opdracht van de VDAB, dat naast Europa haar financiële middelen betrekt van de stad Mechelen heeft alleen al in 2007 gezorgd voor 80 (door de VDAB en Europa) gecontroleerde tewerkstellingen van in hoofdzaak Marokkaanse jongeren, in 2006 waren er dat ook meer dan 60. Uit de werkloosheidsstatistiek van de VDAB blijkt dat er op twee jaar tijd 128 Marokkaanse laaggeschoolde jongeren uit de werkloosheid verdwenen zijn. Het verband tussen een en ander is duidelijk.

Tegen de achtergrond van de positieve Mechelse werkloosheidsbalans is het moeilijk te begrijpen dat de beleidsvoerders in Mechelen het aandeel van het Steunpunt Tewerkstelling en haar beheerders (jawel Rzoezie en ROJM) onder de mat vegen. Het (ideologische) discours weegt hier zwaarder door dan de positieve werkelijkheid en de actie van het middenveld. De vrijheid van vereniging, de categorale maatschappelijke en vooral sociale actie ten behoeve van specifieke doelgroepen wordt bestreden, genegeerd of amper geduld.

Wanneer restitutie voor ingehouden subsidiëring voor ROJM

Op 22/11/2005 verscheen een interview in P-magazine (zie ook BuG nr 4) dat door het toenmalige college in Mechelen werd aangegrepen om 'historisch' af te rekenen met Rzoezie, en een perspectief te openen om hen voor al hun 'secundaire financiering' op droog zaad te zetten. En elke observator kan vaststellen dat het juist vanaf november 2005 is, het moment dat de Gemeentelijke overheid haar duivels ontbond tegen Rzoezie, dat het rendement van het jarenlange erudiete en geduldige werk met honderden Marokkaanse jongeren, continue en tot vandaag z'n vruchten afwerpt. Zij maken het verschil in de positieve en 'spectaculaire' werkloosheidsdaling in Mechelen.

De gemeente, die zelf maar met minimale eigen middelen in de werking van Rzoezie tussenkwam, wendde vanaf 2006 al haar invloed aan om werking en financiering van Rzoezie en later ROJM, in diskrediet te brengen. Het 'middenveld' moest kraken, de individuele vrijheid zegevieren en het recht op vereniging en categorale activiteit aan banden gelegd. Maar dat alles was buiten de waard en de Jezuïeten gerekend. Begonnen met steun van de 'nonnekens' (de eerste voetballen werden door hen betaald) en gepatroneerd door de 'Jezuïeten' (nog altijd prominent aanwezig bij elke restaurantdag) dertig jaar geleden wierp uiteindelijk het ACW zich mede op om de onproductieve CD&V obstructie te neutraliseren en voluit voor de ondersteuning te kiezen en voor erkenning van elke op integratie gericht categoraal initiatief.

Mechelen aan de top

Maar laat ons wel wezen. Mechelen kan excellente resultaten voorleggen, als gevolg van de inspanningen van velen, niet in het minst van de jongeren zelf. Maar men mag toch aannemen dat als voorzitters van partijen zich zo (on)nodig willen profileren op lokale items (cfr Belga-bericht van Caroline Gennez) zij erover dienen te waken dat hun vaststelling gesitueerd is in de Vlaamse werkelijkheid en t.a.v. van de 12 andere steden en dit op een historische tijdslijn. Mechelen zit dan mee op de mainstream in Vlaanderen. Tevens dient men dan elkeen, zonder onderscheid, de plaats te geven die hen toekomt, zeker omdat het ondubbelzinnig duidelijk is dat het mede dankzij de Marokkaanse/Turkse jongeren en hun organisaties is dat Mechelen zich juist boven het Vlaamse gemiddelde heeft kunnen ophouden om er pas in november 2007 onder uit te komen. En waarom is niet van de gelegenheid gebruik gemaakt om het werk van Rzoezie/ROJM en haar medewerkers publiek te erkennen en financieel te valoriseren met ondermeer ook het elimineren van het verlies dat nog altijd door de vermindering van de gemeentelijke subsidiering wordt meegedragen.

Tot slot nog dit

De Arvastat-database van de VDAB laat toe om tot op gemeentelijk niveau met een veelheid aan relevante parameters de werkloosheidsevolutie te volgen en te evalueren. Het is een uniek en wonderlijk werkinstrument dat ook toelaat om de diversiteit in werk en leven door verschillende nationaliteiten en verschillende etnische afkomt te analyseren en te valoriseren. De VDAB is een centrale motor in de veelvuldige samenwerkingsverbanden die tot stand komen in volle respect voor alle werklozen in hun gerichtheid op werk en inkomen. De VDAB is in de Vlaamse samenleving daarom ook een van de krachtigste instrumenten in de strijd tegen de armoede en voor een open samenleving.

Jan Hertogen, socioloog