christophe02 maart 2008 – 15:26

Zondag wordt de vernieuwing van de PVDA bezegeld op een congres. Wat houdt die vernieuwing juist in?

“De vernieuwing is gestart in 2004. Wat is onze plaats in de maatschappij, die vraag hebben wij ons toen gesteld na een teleurstellende kiescampagne. Vorig jaar hebben we daar een congres aan gewijd. Van een belerende partij willen we meer een bevragende partij worden. Dat betekent dat we werken met enquêtes voor we een probleem aanpakken. Bijvoorbeeld de campagne die we nu voeren rond de electriciteitsrekening is het resultaat van zo'n enquête in 2006. De campagne rond dure medicamenten komt ook uit een enquête.”

Is dat een bevraging van de eigen leden?

“Nee, dat is een bevraging van de bevolking in de wijken waar we actief zijn en op de werkvloer. Dat gaat telkens om 5 à 10.000 mensen. Die bevraging is één kant van het verhaal. De andere kant is dat we ook veel meer aan een tegenbeweging willen bouwen doorheen concrete acties. Je hebt natuurlijk een analyse nodig die scherp moet zijn. Maar je hebt ook absoluut nood aan een tegenkracht die zaken in beweging kan zetten. Als we nu 30.000 handtekeningen krijgen onder onze petitie voor een verlaging van de BTW op energie tot 6 procent en als 5200 mensen ons een brief schrijven over hun electriciteitsrekening, als we bij de Kiwi-campagne samenwerken met tal van andere organisaties, dan zie je dat je toch iets in beweging kan brengen. Meer dan door enkel te vertellen hoe de maatschappij in elkaar zit. Je moet niet alleen vertellen hoe de wereld in elkaar zit, je moet ze ook willen veranderen.”

Ik denk dat veel waarnemers toch vooral zullen uitkijken of er ook enkele oude standpunten van de PVDA sneuvelen.

“De PVDA bestaat binnenkort veertig jaar. Onze wortels gaan terug tot 1968. Ik was toen nog niet eens geboren. De ontmoeting tussen mei '68 en de stakingen van begin jaren '70 heeft knappe initiatieven opgeleverd als Geneeskunde voor het Volk. Het heeft ook het engagement bepaald van een hele generatie die zich nooit heeft laten verleiden door alles wat blinkt in de maatschappij. Daar heb ik ongelooflijk veel respect voor. Maar 2008 is 1968 niet meer. De maatschappij is geëvolueerd. De fundamentele tegenstellingen blijven bestaan, zijn zelfs groter geworden. Maar het was wel nodig om een zekere geslotenheid achter ons te laten. In die beginjaren had je een grote zoektocht naar ideologie. Toen was er misschien iets meer de neiging om de maatschappij uit te tekenen volgens een aantal modellen. Ik denk dat we dat pad moeten verlaten.”

Kan u dat concreet maken?

“We gaan geen copy/paste doen. De Sovjet-Unie, China of Cuba zijn geen modellen die wij van a tot z willen copiëren. In het verleden hebben we dat te veel gedaan. Nu zeggen we: laat ons die maatschappijen beschouwen als laboratoria voor een nieuwe maatschappij waar goede dingen gebeurden maar waar ook van alles fout liep. Laten we daar proberen het beste uit te halen, maar ze zijn geen blauwdruk van het socialisme dat wij willen.”

Betekent dat jullie nu ook kritiek gaan geven op die vroegere standpunten?

“We zijn niet echt bezig om te onderzoeken wat we allemaal fout hebben gezegd. We kijken nu vooral hoe we de komende jaren gaan werken en hoe we een tegenkracht kunnen opbouwen. We trekken een paar grote lijnen: we zijn geen extremisten, geen stalinisten of maoïsten. Hebben we daarom een wetenschappelijk studie gedaan van het socialistische verleden? Nee en dat gaan we voorlopig ook niet doen. Zeggen dat wij niets meer met dat verleden te maken hebben is ook overtrokken. We hebben een open en kritische houding tegenover dat verleden, maar nu willen we vooral benadrukken dat het socialisme ook een toekomst heeft. Soepel en beginselvast, zo hebben we dat genoemd in onze congresteksten.”

Betekent dat niet gewoon een spreidstand maken?

“Als je geen ruggengraat hebt, heb je de soepelheid van een lappenpop. Als je alleen maar een ruggengraat hebt, ben je een fossiel. Soms botsen die twee dingen, maar het zorgt ook voor een dynamiek. Als we zeggen dat we geen rolmodellen hebben, is dat een serieuze verandering, hoor. Dat is geen vrijblijvende stellingname. Maar onze maatschappijvisie blijft wel socialistisch. We blijven marxisten. Het eerste punt van de statuten zegt: de ¨PVDA komt op voor een socialistische maatschappij. Dat is onze kracht. Als er een ideologie in crisis verkeert, is het toch wel de sociaaldemocratische ideologie. In heel Europa hebben de sociaaldemocratische partijen het neoliberalisme doorgevoerd.”

Wat is de plaats van PVDA in het politieke landschap? Links van sp.a?

“Veel mensen denken dat je ofwel in de hoek van extreemlinks zit met weinig invloed ofwel bij de sociaaldemocratie. Maar wij denken dat er ook plaats is tussen de twee. Links van de sociaaldemocratie die de laatste twintig jaar wel heel hard is aangetast door het neoliberalisme is er een vrije grote open plaats. We zijn niet van plan om de BSP (de voorloper van de sp.a, nvdr) van dertig jaar geleden te worden.”

Als u het dan toch over copiëren hebt, zijn de SP uit Nederland of het Duits De Linke de grote voorbeelden?

“Ik heb heel veel respect voor die twee. Zij bewijzen net als ondermeer ook de communistische partij in Portugal dat er een plaats is en dat niet alle onvrede noodzakelijk naar extreemrechts moet gaan. Weinig mensen weten hoe een partij als SP werkt in Nederlandse wijken, hoe zij zeker niet alleen de figuur Jan Marijnissen zijn, hoe zij tegen de stroom invaren. Nederland is toch nog altijd een beetje het bruggehoofd van het neoliberalisme. Aan de andere kant zijn wij ook niet van plan de kleine broer van SP Nederland te gaan spelen. Europa zit in een spiraal van sociale afbraak. Je moet wel heel stevig in je schoenen staan om als nationale regering bijvoorbeeld te botsen met de Lissabon-akkoorden. Wij blijven ook actief op de werkvloer en de bedrijven. Dat doen zij niet meer.”

Komt de vernieuwing niet te laat? Sp.a zit in de oppositie, haalt de banden terug aan met de vakbond, schuift frisse nieuwe gezichten naar voor als de Ford-arbeidster Meryem Kitir, Mieke Vogels wil ook al meer aandacht hebben voor sociale thema's. Het wordt drummen ter linkerzijde.

“Zit sp.a in de oppositie? Ik heb daar de jongste maanden weinig van gemerkt. Ik heb de indruk dat ze nog altijd met één been in de regering zitten. Het lijkt een stuurloos schip. Zolang sp.a niet durft te zeggen wat er allemaal is fout gelopen in de 18 jaar dat de partij in de regering zit, is ze weinig geloofwaardig. Neem interimarbeid: ook tijdens haar regeerperiode heeft sp.a de onwettelijkheid van het grootste deel van de interimarbeid laten bestaan. Sp.a moet durven zeggen dat ze zich vergist heeft bij het Generatiepact of de uitverkoop van openbare diensten als De Post. In ieder geval heeft de linkervleugel baat bij een sterke partij aan haar linkerflank. Dat zal haar goed doen. Voor Groen! zijn wij niet echt concurrentie. Ik denk dat zij een ander doelpubliek hebben.”

Je hoort mensen wel eens hun waardering uitspreken voor de inzet van PVDA-leden, voor Dirk Van Duppen, voor PVDA'ers die zich inzetten in de vakbond of een andere beweging, maar zij zien de PVDA wel niet als een alternatief. Hoe komt dat?

“Dat is één van de doelstellingen van de vernieuwing. Wij willen die vier letters van de PVDA naar voor schuiven. “Jullie doen goed werk, maar van dat extremisme willen we niets weten,” krijgen we vaak te horen. Aan die mensen willen we nu zeggen: wat je ziet is wat we zijn. Er zijn geen achterkamers. Dat mensen ons niet als alternatief zien, klopt trouwens niet helemaal. In een aantal gemeenten waar we verkozenen hebben, zien ze ons wel als een waardig alternatief. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2006 zijn we in de gemeenten waar we al een verkozene hadden toch nog vijftig procent vooruit gegaan. Die lokale inplanting willen we vertalen naar een grotere schaal. Dat is niet gemakkelijk. Jan Marijnissen is in 1994 in het parlement geraakt met 1,3 procent van de stemmen. Wij zitten aan 1 procent. Voor de SP was dat het begin van de grote doorbraak. In België is de slotgracht om in het parlement te geraken wel nog een flink stuk breder.”

U kan daar wel over klagen, maar de kiesdrempel zal de eerstkomende jaren niet meteen verdwijnen. Heeft de PVDA een strategie om toch ooit in het parlement te geraken?

“Zoals het er nu naar uit ziet, zal dat ook in 2009 niet lukken. We zullen eerst in de grotere steden moeten doorbreken bij de gemeenteraadsverkiezingen. We willen de komende jaren ook ons ledenaantal laten groeien van 3000 naar 5000. Maar je weet ook niet hoe de politieke toestand evolueert. Je kan niet voorspellen wat er gebeurt met de kritische stem in de sp.a die 33 procent kreeg bij de voorzittersverkiezingen. Plaatst de sp.a-top een cordon sanitaire rond die linkerzijde? In zo'n situatie kan het misschien wel tot een breuk komen en dan sluiten wij een kartel zeker niet uit.”

Hoe kijkt die generatie van '68 aan tegen de vernieuwing? Vinden zij dat wel zo leuk dat een nieuwe generatie de partij in een andere richting stuurt?

“Het leuke is juist dat de nieuwe leiding een mix van generaties bevat. De vernieuwing is geen generatiewissel. Er is wel een verjonging. In het partijbureau zitten nog altijd mensen die de partij hebben opgericht. Ik vind het knap dat zij volop meewerken aan de vernieuwing. Wat niet belet dat er heel veel discussie is binnen de partij. Die discussie zal ook na het congres niet meteen stoppen, denk ik.”

Fotoreportage slotcongres