Waar kwam de idee vandaan om een expositie te openen over “Freud in Marokko”?

Paul Dahan: “De eerste invalshoek van de tentoonstelling is mijn eigen Marokkaanse afkomst, mijn geschiedenis, mijn verleden. Ik verzamel al een hele tijd Marokkaans-Joodse objecten, die ik op dit moment, tijdens de expo, voor even wil delen met geïnteresseerden. Daarenboven werk ik als psychoanalyticus, wat onmiddellijk mijn tweede inspiratiebron is voor de opzet van de tentoonstelling.

Tijdens mijn werk kom ik vaak in aanraking met maatschappelijke problemen, vooral tussen identiteiten. Dit is een zeer belangrijk thema in het leven van elke mens, maar het is moeilijk bespreekbaar.

Met deze tentoonstelling wil ik mensen uitdagen na te denken over identiteit aan de hand van culturele objecten. Sommige voorwerpen zijn mooi, andere zijn minder mooi. Iedereen heeft daar een mening over. Het is minder moeilijk je eigen identiteit in vraag te stellen ten aanzien van objecten, dan ten aanzien van subjecten.”

Wat betekent “Freud” in deze expositie?

“Psychoanalyse (waar Freud een aanhanger van was) heeft drie dimensies. Het Reële, het Imaginaire en het Symbolische. Alle culturele objecten die te zien zijn op deze tentoonstelling probeer ik een plaats te geven in één van deze drie pijlers. Op die manier bekijk je cultuur door een universeel canvas en niet door een politiek, cultureel of religieus getinte bril. Het probleem van identiteit is overal.

In Marokko kennen ze Freud niet, maar toch kunnen Marokkaanse mensen deze tentoonstelling ook begrijpen, omdat de pijlers van psychoanalyse universeel zijn. Als pasgeborene heb je geen flauw benul van je identiteit, je kwam gewoon op de wereld. Nadien wordt je identiteit grotendeels bepaald door anderen. Dat is niet enkel zo in de Westerse psychoanalytische wereld.

Identiteit is zeer veranderlijk omdat ze extern gecreëerd wordt. Soms blijft ze zoals ze was, maar soms ook niet. Met deze tentoonstelling proberen we aan te tonen dat identiteiten niet stabiel zijn. Sommige mensen vervallen op een bepaald ogenblik in hun leven in extremen, zoals bijvoorbeeld Flaminganten doen -die eigenlijk zwak zijn vanbinnen- Toch is het een levenstaak om je af te vragen wie je bent, als vrouw, als man, als meisje, als jongen...

Zodat je op een bepaald moment beslissingen neemt over je eigen identiteit en de identiteit van de ander.”

Waarom richt de tentoonstelling zich tot de Joodse gemeenschap in Marokko?

“Zij is een minderheid, maar vergeleken met andere Joodse minderheden is zij het meest stabiel in haar zoektocht naar identiteit. Wanneer Joodse mensen hun land verlaten, trekken ze normaliter naar Israël. Daar aangekomen, vergeten ze in veel gevallen hun vorige identiteit. Bij Marokkaanse joden is dit niet het geval. Zij behouden hun eigen rituelen.”

Wat betekent een ritueel?

“Een ritueel kan je vergelijken met een obsessie, een handeling die steeds wordt herhaald. Mensen gebruiken obsessies om het beangstigende onbewuste onder controle te houden. Een ritueel is dus een hulpmiddel om je leven te organiseren, te structureren.”

Zijn dromen cultureel bepaald?

“Voor een stuk wel. Er is bijvoorbeeld een merkbaar verschil tussen de (Westerse) droominterpretatie van Freud en die van de Fqih's (professoren aan de Koranschool). Freud gaat ervan uit dat de betekenis van dromen individueel bepaald is. In de Marokkaanse cultuur daarentegen, bieden de Fqih's zelf een canvas voor interpretatie. Daar is geen plaats voor individualiteit.”