Marc-Antoon14 april 2008 – 22:14

U was erbij in mei '68. Waar kwam die opstand eigenlijk vandaan?

"Het is allemaal begonnen met het verzet van de Vietnamese bevolking tegen de Amerikaanse bezetting. Toen duidelijk werd dat de Vietnamezen de oorlog aan het winnen waren, is de beweging uit haar voegen gebarsten. Historisch gezien is de opstand dus geboren in Vietnam en van daaruit overgewaaid naar Europa, Noord-Amerika en vervolgens de hele wereld: van Mexico tot Pakistan... Maar het was het Vietnamese verzet dat het vuur aan de lont stak. Toen de Franse studenten en arbeiders Quartier Latin bezetten, doopten ze de wijk om tot 'Heroïsch Vietnam', om te tonen waar hun inspiratie vandaan kwam."

"Veel mensen proberen trouwens te vergeten dat mei '68 ook een opstand van de arbeidersklasse was. In Frankrijk had je in 1968 de grootste staking uit de geschiedenis van het kapitalisme: tien miljoen Franse arbeiders legden het werk neer. Ook in Italië waren er meer dan een jaar lang stakingen, waarmee de arbeiders het recht op loonindexering afdwongen. En in de nasleep van 1968 brachten twee reusachige stakingen van Britse mijnwerkers de conservatieve regering ten val (1974). Mei '68 was een beweging van studenten én arbeiders tegen een systeem dat ze allenbei als onderdrukkend ervaarden."

Maar het systeem heeft de opstand wel overleefd?

"Ja, al heeft mei '68 wel zijn sporen nagelaten. De belangrijkste concrete verwezelijkingen zijn de rechten van vrouwen en sexuele minderheden. Homoseksualiteit was in de jaren zestig in het Verenigd Koninkrijk en tal van andere Europese landen nog illegaal... Veel van mijn vrienden hebben in de gevangenis gezeten omdat ze homo waren. Zonder de beweging van mei '68 zouden hun rechten er nooit gekomen zijn. Vrouwen- en homorechten worden vandaag gezien als vanzelfsprekend: we vergeten dat ervoor gevochten is."

Mei '68 is geboren uit anti-imperialisme: jullie wouden dat de Vietnamezen wonnen. Die houding is vandaag niet meer zo evident, ook niet voor links. Er is weinig sympathie voor de Taliban of het Irakese verzet...

"Ik vind die houding wél nog steeds evident: net als toen hoop ik dat het Irakese verzet zal winnen en dat de Navo-troepen verdreven worden uit Afghanistan. We hebben gewoon niet het recht om die landen te bezetten. De fout van veel linksen is dat ze twee dingen met elkaar verwarren. Het is niet omdat je hoopt op de nederlaag van het éne kamp, dat je het hele politieke programma van het andere kamp goedkeurt. Al vóór de Russische Revolutie van 1917 waren er in de Maghreb en in Lybië grote opstanden tegen de koloniale bezetting. Vaak werden die geleid door religieuze figuren. Als je het huidige argument zou toepassen, hadden de Europese progressieven uit die tijd moeten zeggen: wij willen dat onze regeringen die anti-koloniale opstanden onderdrukken. Dat is natuurlijk te gek."

U keert vaak terug naar Pakistan en geeft voordrachten in de hele moslimwereld. Levert uw atheïsme u geen problemen op?

"Neen, ook al praat ik er openlijk over... niemand vaardigt fatwa's tegen me uit. Mijn boeken zijn vertaald in het Urdu, in het Arabisch, in het Indonesisch,... niemand vraagt dat ze verboden zouden worden. Ik schrijf en praat over mijn atheïsme omdat ik aan jonge moslims wil tonen dat het perfect normaal is om ongelovig te zijn en toch deel uit te maken van een moslimcultuur. Er zijn veel ongelovigen in de moslimwereld, net zoals overal elders, maar ze praten er niet over. Ik wil hen aanzetten om uit de kast te komen. Eén van de redenen waarom ik niet wordt aangevallen is dat de mensen weten dat ik een totale tegenstander ben van de Amerikaanse plannen in Irak, Afghanistan en Palestina. Niemand kan er mij dus van beschuldigen dat ik een atheïst ben 'in dienst van het Westen'. Wie mij wil aanvallen moet verklaren dat ik zowel atheïst als anti-imperialist ben. Maar de meeste mensen in de moslimwereld weten dat dat eigenlijk niet zo vreemd is... Het zijn de islamisten die door het Westen zijn gesteund en groot gemaakt."

U bent een expert in imperiale hypocrisie. Wat denkt u over de huidige commotie rond Tibet?

"Tibet maakt al heel lang deel uit van China. Ik hou niet van de manier waarop de regering de Tibetezen behandelt, maar dat geldt voor veel regeringen. Ben ik voor een onafhankelijk Tibet? Neen, en ik zal je zeggen waarom: de enige onafhankelijkheid die voor Tibet is weggelegd is die van een Amerikaans protectoraat... Dat is geen echte onafhankelijkheid."

"De VS zijn bang van China's economische groei en ze hebben twee manieren om China te destabiliseren: Taiwan en Tibet. Met Taiwan is China onderhandelingen begonnen... dus blijft er alleen Tibet over. Als de Chinese regering slim is zou ze een deal moeten sluiten met de Dalai Lama, die vragende partij is. De Dalai Lama wil geen eigen staat met een eigen leger en een eigen politie, hij wil gewoon culturele autonomie. Het is eigenlijk grappig: de Westerse leiders dreigen ermee om de openingsceremonie van de Olympische Spelen te boycotten, en de Dalai Lama zegt: 'ik ben tegen een boycot want ik vind de Chinezen leuke mensen'. De hele klucht ontploft in hun eigen gezicht."

Verliest het imperialisme haar greep op de wereld?

"Ik denk niet dat het imperialisme echt in crisis is, zoals wel eens wordt beweerd. De Verenigde Staten staan nog steeds vrij sterk, zeker als ze samenwerken met Europa. En de Chinezen hebben geen alternatieve strategie, net zo min als de Russen of de Indiërs. Het enige continentale verzet komt uit Latijns-Amerika, niet uit Azië."

U hebt daarover een boek geschreven, Pirates of the Caribbean: Axis of Hope. Is Latijns-Amerika een voorbeeld om na te volgen?

"Het is niet het eindmodel maar wel een goed idee. Wat heel interessant is aan Hugo Chavez is dat hij geen eenvoudige nationalist is. Hij zegt: 'Om sterk te staan tegenover het Amerikaanse Imperium hebben we regionale samenwerking nodig.' Stel je voor dat China, India, Indonesië en Pakistan het daarover eens zouden worden in Azië: dat zou een storm veroorzaken. Het verschil is dat Chavez' ideologie sociaal progressief is, terwijl de Aziatische landen allemaal kapitalistisch zijn. Zoals alle kapitalistische staten stellen ze hun eigen belangen voorop, zonder in te zien dat ze veel meer gediend zouden zijn met samenwerking."