"Vroeger kocht men rijst per zak, nu per kopje"

Filip Polfliet (Bevrijde Wereld)07 juli 2008 – 11:15

U heeft het de afgelopen maanden misschien ook gevoeld in uw portemonnee: de prijzen van een aantal voedingsproducten gaan de jongste tijd langzaam de hoogte in. Die stijging heeft vooral te maken met de hogere prijzen van basisgrondstoffen zoals melk of graan, tevens de hoofdingrediënten voor bijvoorbeeld zuivel, brood of pasta, maar ook voor de productie van vlees. Arme mensen in het Zuiden zijn opnieuw het grootste slachtoffer van de prijshausse op de internationale markten. Vooral ontwikkelingslanden afhankelijk van voedselimport blijken extreem kwetsbaar voor de stijgende wereldmarktprijzen.

Het effect van de sterk gestegen graanprijzen in West-Europa blijft momenteel eerder beperkt. Hoe dat komt? Eind 2007 ging in België gemiddeld 20% van het gezinsbudget naar voeding en drank. Het aandeel voeding exclusief drank bedroeg 15,6%. In het Zuiden bedraagt dat aandeel vaak de helft tot zelfs 80% van het totale gezinsbudget. Gezinnen die voordien amper het hoofd boven water hielden, worden nu keihard getroffen door de snel stijgende voedselprijzen. Bovendien zijn kleinverdieners in het Zuiden vaak heel afhankelijk van één basisproduct, bijvoorbeeld rijst of sorghum.

De Belgische consument vergelijkt druk prijzen in supermarken, en schakelt indien nodig over op andere producten – de prijs van aardappelen is het voorbije jaar bijvoorbeeld gedaald met 16%. In ontwikkelingslanden is er geen sprake van loonindexering of andere, compenserende overheidsmaatregelen.

Het nieuwe gezicht van honger

Het jongste jaar kenden de internationale rijstprijzen een stijging van 70 %. De internationale graanprijzen noteren het dubbele tegenover een jaar terug, en ook de prijzen van andere gewassen gaan door het plafond. Een ongemeen harde dobber voor de tientallen miljoenen mensen die het moeten rooien één of twee dollar per dag. Op de recente VN-voedseltop in Rome gaf secretaris-generaal Ban Ki-moon het schrijnende voorbeeld van Liberia: “Tot vorig jaar kochten mensen op de markt rijst per zak, nu wordt rijst er verhandeld per kop.” In andere Afrikaanse landen signaleren ngo-medewerkers gelijkaardige taferelen.

“Honger krijgt een nieuw gezicht,” analyseert Josette Sheeran, directeur van het World Food Programme (WFP) van de VN. “Mensen die tot voor kort net buiten de risicocategorie vielen, worden nu massaal bedreigd door honger.”

En de kleine boer in het Zuiden?

Kan de kleine boer in het Zuiden dan geen graantje meepikken van die stijgende prijzen? Doorgaans niet, want de kleinschalige landbouwer koopt doorgaans méér voedsel dan hij verkoopt. Van de hogere prijzen komt bovendien maar weinig in de handen van de producent terecht. Boeren en landarbeiders verkeren namelijk in een zwakke onderhandelingspositie tegenover de grote spelers in de sector. De meeropbrengst blijft grotendeels plakken bij groothandelaars, verwerkingsbedrijven en supermarktketens. De klassieke exportlanden van graan – traditionele graanschuren als Canada en de Verenigde Staten nemen ongeveer de helft van de wereldwijde graanexport voor hun rekening – zien hun bankrekening ondertussen wél aardig aandikken. Ook andere netto-exporteurs als Argentinië, Kazachstan, Rusland en Australië slaan ondertussen munt uit de crisis. Tientallen ontwikkelingslanden zien de nefaste prijsontwikkeling met lede ogen aan.

Een onderschatte factor is de relatie tussen olie –en voedselprijzen in het Zuiden. “De ontbossing in Afrika blijft doorgaan nu brandhout de enige betaalbare brandstof is voor het grootste deel van de bevolking. De wisselwerking tussen de beschikbaarheid van energie en voedsel is complex, maar het is duidelijk dat beide problematieken elkaar versterken. NGOS’s moeten duidelijk kiezen voor een voedselproductie met een efficiëntere input van energie,” aldus Wim Vereecken, programmabeheerder West-Afrika bij Bevrijde Wereld. De snel groeiende vraag naar voedsel zal ongetwijfeld een immense druk leggen op het ecosysteem, met erosie, verwoestijning en watertekort als gevolg.

Een bewuste keuze voor duurzame landbouwmethodes, onderzoek en ontwikkeling is dringend nodig. Net als een mentale klik in het hoofd van de westerse consument. “Het is vervelend te moeten beseffen dat onze eigen levensstijl de huidige malaise mee helpt bewerkstelligen. Maar het is nu eenmaal zo. Tot voor kort waren voedsel –en energietekorten zelden zo acuut, omdat andere werelddelen zo weinig verbruikten. Onze overdreven vleesconsumptie werkt elders in de wereld bijvoorbeeld voedseltekorten in de hand. Nu er schaarste dreigt, moeten we durven toegeven dat onze verspillende levensstijl geen optie is voor de toekomst,” aldus Wim Vereecken.

Filip Polfliet (Communicatiemedewerker Bevrijde Wereld)

Lees het artikel ook in Djembé, het driemaandelijkse tijdschrift van Bevrijde Wereld.

www.bevrijdewereld.be