Evy Neyens14 september 2008 – 12:29

Op het filmfestival in Oostende werd ik aangenaam verrast door de masterselectie van Tom Barman. Als er één film is die julie moeten gezien hebben dan is het deze wel. ‘Waltz with bashir’ is geen film om je met je pyjama aan, warme melk en een pak koekjes gezellig voor de buis te nestelen.

Neen! Het is een deprimerende film die mensen bewust moet maken van welke gruwelen zich hebben afgespeeld tijdens de Libanese oorlog begin ’80. ‘Waltz with bashir’ is de eerste animatiedocumentaire ooit gemaakt en ik vind het al meteen een schot in de roos! Een zwaar thema zoals oorlog, dat gevisualiseerd wordt via een animatiefilm, in het bijzonder via inventieve sfeerbeelden. Dromen, gedachten, herinneringen en flashbacks van de personages worden voorgesteld via duistere, wazige sfeerbeelden. Ari probeert zich een weg te banen doorheen een kluwen van vertroebelde herinneringen en nooit verwerkte gevoelens.

De film start wanneer Ari Folman, een Israëlisch regisseur, een afspraak heeft in een bar midden in de nacht. Het gaat om een afspraak met een oude vriend, een wapenbroeder van uit de tijd dat Ari meevocht als jongeman in de oorlog. Zijn vriend vertelt hem dat hij al jaren wordt gekweld door een steeds terugkerende nachtmerrie. Elke nacht droomt hij dat 26 honden hem achternazitten. 26! Elke nacht hetzelfde aantal. Hij kan elk van de 26 honden individueel beschrijven. Het zijn de honden die hij heeft moeten doden als jonge soldaat…

Zoals vele soldaten wordt zijn vriend achtervolgd door gruwelbeelden en kwade geesten van tijdens de oorlog. Maar Ari niet, hij heeft geen enkele herinnering of gedachte overgehouden aan die periode. Tot nu. De nacht na de afspraak heeft Ari voor het eerst een droom. Een nachtmerrie over zijn periode als soldaat. Hij ziet zichzelf als jonge soldaat, hij is helemaal naakt terwijl hij met twee andere naakte wapenbroeders vanuit de zee het strand bereikt. De lucht is duister met dreigende, sombere grijze wolken. Vanaf het strand ziet hij de stad, badend in een irreëel geel-oranje licht. De stad is helemaal vernietigd.

Sinds zijn droom weet Ari dat hij al zijn herinneringen aan de oorlog heeft verdrongen. Hij was aanwezig tijdens de bloedbaden in Sabra en Shatila. Van dichtbij heeft hij de brutale afslachting meegemaakt van 3000 Palestijnen in de vluchtelingenkampen. En toch kan hij zich niets herinneren. Hij gaat op zoektocht en neemt zijn droom als leidraad.

Systematisch reist hij de wereld af om enkele van zijn oude wapenbroeders te interviewen. Om geleidelijk aan terug een beeld te construeren van die periode.

Via een gesprek met een psycholoog ontdekt hij dat zijn droom eigenlijk geen echte herinnering is, maar eerder een symbool voor het verstoten van alle horrorbeelden.
Deze film werpt ook licht op een zeer interessant feit; je geheugen kan je bedriegen! Als ik een herinnering heb, hoe weet ik dan zeker dat het ook effectief zo gebeurd is als ik het mij herinner? Dit ‘gegeven’ heeft ook gevolgen voor Ari. Hij probeert zijn geheugen terug te ‘triggeren’ via de herinneringen van zijn wapenbroeders. Maar wat als deze herinneringen eveneens vals blijken te zijn? Het is namelijk zo dat een herinnering nooit als één geheel wordt opgeslagen in de hersenen, maar altijd in kleine stukjes. Hieruit volgt dat herinneringen vaak vertekend zijn en daarbovenop herinneren mensen zich soms zaken die nooit echt gebeurt zijn.

Vervolgens is er nog een ander dilemma. Zou ik wel op zoek gaan naar mijn verleden? Houdt het niet te veel risico’s in? Misschien kom ik zaken te weten die ik liever niet had geweten over mezelf? Waar ik waarschijnlijk ook niet mee zal kunnen leven.

Opmerkelijk aan deze film is dat het ons ‘oorlog’ laat zien en meevoelen vanuit een menselijk standpunt. Wat speelt zich af in de hoofden van de 19-jarige jongens die het slagveld opgestuurd worden? Hoe gaan ze om met de gruwelen die ze daar gezien hebben? Hoe hebben zij kunnen functioneren terwijl de dood elk moment op de loer lag?

Tijdens de oorlog gelden er andere regels; eerst schieten en dan pas ontdekken dat het om een onschuldig gezin gaat. Oorlog is een sigaret opsteken, plezier maken en moppen tappen met je kameraden en nog geen minuut later dansen tussen de kogels. Oorlog is je kameraden zien sterven. Oorlog is thuiskomen en niet meer kunnen functioneren in de samenleving die je vroeger gewoon was. Oorlog is oog in oog staan met een kind van elf met een raketwerper.

Deze jonge soldaten worden zonder al te veel ervaring en met bijzonder grote angst de strijd ingesmeten. Het enige wat ze weten is dat ze moeten schieten. Schieten, schieten en schieten op alles wat beweegt. Tot alles stil is, het geluid van de dood.

Tijdens de film wordt je ook aangenaam verrast door de achtergrondmuziek waardoor je als het ware wordt meegezogen in het thema en in de ‘vibe’ van de film. Opvallend was het liedje ‘This is not a lovesong’ van PIL, tijdens de scene waarin Ari gedumpt wordt door zijn vriendin.

Als deze film één verborgen boodschap heeft, dan is het hoe absurd oorlog wel niet is. Dat wordt ook duidelijk op het einde van de film wanneer ze echte beelden laten zien van huilende Palestijnse vrouwen. Ondanks het feit dat ze een andere taal spreken is het duidelijk wat deze vrouwen hun boodschap was. Waarom!? Waarom moesten julie onschuldige kinderen vermoorden? Waarom hebben julie mijn man vermoord, en mijn huis vernietigd?
Waarom!?

Laat je niet afschrikken door het zware thema van deze film, en neem de proef op de som.