'Aarde en as', het debuut van de Afghaanse schrijver Atiq Rahimi, is een literair pareltje. Een man en zijn kleinzoon Yassin wachten aan een bewakingspost op een auto. Ze zijn op weg naar de steenkoolmijn waar de vader van Yassin werkt. Het kind gooit met een steen op de grond en wordt boos omdat het geen geluid maakt. Alles is stil geworden sinds het Russische bombardement. Iedereen is zijn stem kwijt. En zij die weigerden hun stem af te staan, werden vermoord. Zo verklaart kleine Yassin zijn doofheid, die het knallen van de bommen bij hem hebben veroorzaakt. De Russen hebben alle geluid meegenomen.

Grootvader Dastaguir is bang om zijn zoon onder ogen te komen. Hoe moet hij Mourad vertellen dat zijn vrouw dood is? Dat ze naakt uit het badhuis rende en in een vlammenzee omkwam? Of moet hij beginnen met het nieuws dat zijn moeder dood is, en zijn broer? Alleen Dastaguir en kleine Yassin hebben het bombardement overleefd. Dastaguir is bang dat zijn zoon in een blinde woede zal ontsteken en dat hij op wraak zal zinnen. Naarmate de oude man de kolenmijn nadert, neemt zijn wanhoop en angst toe. Was hij maar zelf onder het puin achtergebleven, denkt hij.

Atiq Rahimi beschrijft de waanzin van de oorlog door de ogen van Dastaguir die een verscheurende opdracht moet vervullen waar hij onmogelijk aan kan ontkomen. Zijn leed en wanhoop worden zo voelbaar, dat het lot van de Afghaanse bevolking ongemakkelijk dichtbij komt. Vervang maar eens het woord 'Russen' door 'Amerikanen' of 'NAVO-troepen' en je krijgt het verhaal van honderden slachtoffers van de huidige Afghanistanoorlog.

'Aarde en as' leest als een film: de beelden blijven hangen. In de eerste plaats zou ik het minister De Crem van Defensie willen aanraden. Maar hij heeft het wellicht te druk op dit ogenblik om Afghaanse verhaaltjes te lezen.