christophe24 juli 2006 – 16:41

Marc Herman: “Onze mensen gaan naar Congo om er de laatste dagen van de kiescampagne te volgen en om er de verkiezingen zelf als observator bij te wonen. Ook de telling proberen we tijdens de eerste dagen na 30 juli te volgen. Het gaat om een samenwerking tussen Europese en Congolese NGO's. We vertrekken naar alle tien de provincies. Vanuit België zijn er 38 observatoren. Allemaal mensen van Belgische NGO's die lid zijn van de coalitie 'Congo wil stemmen'.”

“We doen dat op verzoek van Congolese organisaties. Zij hebben jarenlang de bevolking gesensibiliseerd rond democratie en verkiezingen en nu is het eindelijk zo ver. Zij zeggen dat de aanwezigheid van internationale observatoren een meerwaarde vormt. Het verhoogt de internationale legitimiteit en geeft de Congolese bevolking ook zelf meer vertrouwen in het verkiezingsproces.”

Is het door oorlogen verscheurde land wel klaar voor verkiezingen?

“Congo zal daar nooit klaar voor zijn. De verkiezingen zullen niet perfect verlopen en ze zullen zeker niet alle problemen oplossen, maar het is wel bijzonder belangrijk dat ze eindelijk doorgaan. Het is het begin van een verandering. Democratie is veel meer dan verkiezingen. Het is een proces. De mensen willen echt gaan stemmen. De verkiezingen beantwoorden dus aan de verzuchting van de bevolking.”

In een reportage van Panorama bleek dat sommige Congolezen niet eens weten dat Mobutu dood is.

“Mijn persoonlijke ervaring is dat de mensen wel degelijk weten wie er aan de macht is. Natuurlijk zijn er immense uitdagingen. De uitgestrektheid van het land en de enorme armoede van de bevolking maken het bijzonder moeilijk om de mensen voldoende in te lichten. Een arme en slecht geïnformeerde bevolking is vatbaar voor manipulatie. Fraude is daardoor niet uit te sluiten. Vandaar het belang van de internationale observatoren.”

Kunt u iets vertellen over de kandidaten?

“Er zijn 33 kandidaten voor het presidentschap. Je kan ze in verschillende groepen verdelen. Er zijn de tenoren van de oorlog en van de vredesakkoorden: Kabila, Bemba, Ruderwa en Ngoma. Je hebt daarnaast ook de erfgenamen van het Mobutu-systeem. Mensen die belangrijke posten bekleedden tijdens het Mobutu-regime of hun nakomelingen. Tenslotte heb je een derde categorie van figuren uit de civiele maatschappij. Bij die laatste is het de vraag of ze echt voor vernieuwing kunnen zorgen en of ze enige kans maken om verkozen te worden.”

Traditioneel heb je in verkiezingen een links en een rechts blok met eventueel nog een centrumkandidaat. Is dat ook zo in Congo?

“De stroming rond Kabila zoekt aansluiting bij de internationale socialistische stroming. De groep rond Paypay, ex-minister van Economie onder Mobutu zou tot de christendemocratie behoren. De coalitie rond rebellenleider Bemba noemt zich liberaal. Dat is allemaal heel artificieel. Vraag is of dat relevant is voor de realiteit in Afrika. Ik heb de indruk dat dat een typische kijk is door een Europese bril.”

De verkiezingen van 1960 draaiden uit op de moord op de democratisch verkozen premier Lumumba en de daaropvolgende staatsgrepen van Mobutu. Is er opnieuw gevaar voor onrust en staatsgrepen?

“Er zijn streken waar de veiligheid nog altijd niet gegarandeerd is en waar we zelfs met de steun van de VN-blauwhelmen geen observatoren naar toe kunnen sturen. In bepaalde delen van het land is de bevolking vatbaar voor agitatie. In de streek rond mijnstad Mbuji-Mayi waar veel aanhangers van UDPS-kopstuk Etienne Tshisekedi wonen, is er een groot potentieel aan frustratie. Tshisekedi plaatste zich immers buiten het verkiezingsproces. In Noord-Kivu blijft Rwanda zich mengen.”

Het wordt dus spannend?

“Tot nu toe verloopt alles rustig. Maar de laatste dagen zijn er zowel in Kinshasa als Kivu doden gevallen bij verkiezingsmeetings. De spanning zal dus nog wel stijgen.”

Enkele jaren geleden maakte minister van Buitenlandse Zaken Degucht ophef met zijn uitspraak dat Congo beter onder de curatele van de internationale gemeenschap zou komen.

“Dat was een misplaatste uitspraak die alleen averechts werkt. Doel van de verkiezingen is net om aan de Congolezen de kans te geven hun eigen toekomst te bepalen. Anderzijds is het wel terecht om de ondetekenaars van de vredesakkoorden op hun plichten en afspraken te wijzen.”

Is het al mogelijk om een voorspelling te maken over de uitslag?

“Als internationale observator mag ik daar zeker geen uitspraken over doen. Het is ook niet makkelijk om de uitslag te voorspellen.”

Congo is een immens rijk land. Hebt u een verklaring waarom het eerder altijd fout liep?

“Congo was tijdens de koude oorlog een strategisch land. Daarom werd een dictator als Mobutu dertig jaar lang in het zadel gehouden. De Congolese bevolking heeft dus niet altijd de leiders gehad die het verdient. Het mobutisme heeft de ganse maatschappij ziek gemaakt. Congo is ook altijd slachtoffer geworden van de conflicten in de regio. Landen met een rijke ondergrond zijn niet toevallig conflicthaarden met een verarmde bevolking.”

Is er nu wel hoop?

“De verkiezingen móeten goed verlopen. Dat is cruciaal. De echte test zal volgen bij de volgende verkiezingen. Dan worden de leiders afgerekend op wat ze gepresteerd hebben. Deze verkiezingen zijn dus maar een eerste stap.”