Johnny Van Hove24 augustus 2009 – 09:14

Belgische firma's zoals Trademet, Traxys, SDE, STI en Specialty Metals zijn volgens het meest recente rapport van Global Witness medeverantwoordelijk voor de financiering van de oorlogspartijen in Kivu. Waardoor raken de bedrijven precies betrokken bij het conflict in Congo?

Omdat de firma‘s in kwestie mineralen aankopen via 'comptoirs' [Congolese tussenhandelaars, red.] die hun koopwaar welwetend uit streken verwerven die worden gecontroleerd door het FDLR [Forces Démocratiques pour la Libération du Rwanda, red.] of het Congolese leger [Forces Armées de la République Démocratique du Congo (FARDC), red.].

Sommige Belgische firma's spelen blijkbaar de rol van tussenhandelaar – zij transporteren de goederen met andere woorden alleen maar naar andere landen en regelen de transacties die daaraan vasthangen. Uit de statistieken van de Congolese regering wordt niet meteen duidelijk hoeveel mineralen er uiteindelijk naar België worden verscheept. Wat we wel kunnen opmaken is welke firma's bij welke 'comptoirs' aankopen.

En dat zijn, zoals uit het rapport blijkt, vooral Belgische firma's. Kan hieruit geconcludeerd worden dat België een centrale rol speelt in de financiering van het conflict in Congo?

Inderdaad, België speelt een sleutelrol, onder andere omdat het vooral in België geregistreerde firma's zijn die het grootste deel van de mineraalimporten uit de provincie Kivu voor hun rekening nemen.

Belgische bedrijven geven in het verslag toe dat ze nauwelijks hun productieketen controleren. Global Witness wijst echter op hun morele plicht in deze context. Om even de advocaat van de duivel te spelen: denkt u dat zelfcontrole financieel haalbaar is voor de betrokken firma's?

Jammer genoeg weten we niet hoeveel winst de firma's precies maken. Hoe dan ook vinden we niet dat we het onmogelijke verlangen. Vooral niet als we rekening houden met het onvoorstelbare leed dat de mensen in Kivu door het conflict wordt aangedaan en de gigantische schade die daardoor wordt berokkend aan hun maatschappij, economie en ontwikkelingsmogelijkheden.

In essentie vragen we aan de bedrijven die mineralen willen aankopen alleen maar dat ze kunnen aantonen dat ze niemand schade toebrengen. Dat kunnen ze doen door na te gaan of hun transacties gewapende groeperingen ten goede komen die het conflict draaiende houden. Als de bedrijven niet kunnen garanderen dat hun mineralen zuiver op de graat zijn, vinden we dat de transacties gewoon niet mogen plaats vinden.

Uit het rapport blijkt dat Belgische bedrijven niet meteen van plan zijn iets te veranderen aan hun controlemechanismen. De Belgische overheid moet dus ingrijpen maar ze valt in uw rapport vooral op door haar stuitende onwil.

De Belgische overheid heeft geen enkele maatregel getroffen om de de activiteiten van de betrokken firma's in te dijken. Dit staat in schril contrast met de nuttige prestaties van de Belgische overheid in de VN-Veiligheidsraad. We zijn niet zeker waar het contrast in het gedrag van de Belgische regering vandaan komt. Het maakt ons natuurlijk wel nieuwsgierig naar de mogelijke invloed van de industrie op de Belgische politiek.

Welke maatregelen kan de Belgische overheid treffen om de in België geregistreerde bedrijven te dwingen hun productieketens te controleren?

Eerst en vooral kan de overheid aan de bedrijven duidelijk maken dat als de firma's zelf geen controle uitoefenen de overheid hen kan doorverwijzen naar de VN-Veiligheidsraad, die sancties kan opleggen aan de bedrijven, zoals het bevriezen van hun vermogens. De VN-resolutie 1857 maakt deze sancties perfect mogelijk en moedigt alle overheden ook aan namen van individuen of bedrijven aan de Veiligheidsraad door te geven.

Welke landen hebben van resolutie 1857 tot nu toe al gebruik gemaakt?

Ondanks de schat van concrete bewijzen tegen een aantal firma's die onder andere de Verenigde Naties in haar rapporten leverde, werd nog geen enkel bedrijf doorverwezen.

Heeft de VN-resolutie dan eigenlijk een praktisch nut?

Toch wel. Uit betrouwbare bron weten we dat enkele firma's nu extreem bezorgd zijn dat ze zullen worden doorverwezen. De firma's in kwestie proberen nu hard te maken dat ze toch progressief zijn en dat ze wel degelijk controle uitoefenen op hun productieketen.

Het blijft dus momenteel vooral bij public relations?

Inderdaad, de firma's proberen alleen maar de indruk te geven dat ze maatregelen treffen om hun productieketen te zuiveren. Ze praten veel over welke plannen ze hebben voor de toekomst, maar ze moeten nog aantonen welke praktische veranderingen die plannen precies zullen teweeg brengen.

De bedrijven nemen momenteel impliciet het standpunt in dat ze het voordeel van de twijfel zouden moeten krijgen en dat we er echt op mogen vertrouwen dat ze goede intenties hebben. In de wetenschap dat de bedrijven de voorbije tien jaar niets hebben gedaan, hoewel ze over het conflict in Congo en hun rol daarin geïnformeerd waren, is deze houding totaal onaanvaardbaar.

Zijn er nog andere mogelijkheden voor de Belgisch overheid om de betrokken firma's onder druk te zetten?

De overheid moet nagaan of de bestaande nationale wetgeving een basis voor gerechtelijke vervolging kan zijn. Als dat nog niet het geval is, moet ze haar wetten veranderen.

Laatste vraag: heeft de Belgische overheid of de Belgische industrie er eigenlijk wel belang bij iets te veranderen aan de huidige situatie in Congo? Om het cynisch uit te drukken: conflicten houden de prijzen van de mineralen laag en de winsten hoog.

Dat is een mogelijke verklaring, hoewel ook apathie een belangrijke rol speelt. Op geopolitiek vlak valt er maar weinig winst te boeken met een positief engagement voor Congo. De houding ten opzichte van de Democratische Republiek staat in schril contrast met, onder andere, de grote hoeveelheid tijd en geld die door de Westerse regeringen worden geïnvesteerd om de financieringsbron van de Taliban,de opiumhandel, droog te leggen.

Hartelijk dank voor het interview.