Waarom ik enkele vakantiedagen spendeer aan een filosofie die al 160 jaar wacht op een waardige realisatie, en die nog langer het loodzware etiket 'communisme' meezeult?

Een spook waart door Europa – het spook van het communisme. Alle machten van het oude Europa hebben zich tot een heilige drijfjacht tegen dit spook verbonden... Waar is de oppositiepartij, die niet door haar regerende tegenstanders als communistisch is gedoodverfd, waar de oppositiepartij die niet de meer vooruitstrevende mannen van de oppositie [...] het brandmerkende verwijt van het communisme voor de voeten heeft teruggeworpen?*

In de aanloop naar de verkiezingen van afgelopen juni viel het me zwaar om een partij te kiezen. De handel en de industrie blijven verder fuseren, delokaliseren, afdanken en creëren hoe langer hoe meer armoede, terwijl ons dagelijks verteld wordt dat het kapitalisme toch "zoveel welvaart voortbrengt". Zelfs voor de sp.a moet er niet veel aan veranderen! De greep van enkele rijken op 's lands media doen me snakken naar de volksverheffing van weleer. Het parlement loopt achter de bedrijven aan: notionele intrestaftrek, verdrag van Lissabon, geen geld voor gehandicapten of zorg voor CVS-lijders maar wel stapels geld voor de banken...

Toen las ik 'Op mensenmaat', het boek van PVDA-voorzitter Peter Mertens. Vervolgens kon ik hem interviewen voor indymedia.be. Sindsdien heb ik een stevige boon voor de PVDA. Uw dienaar verkoopt zijn ziel echter duur en gaat niet over één nacht ijs. Hij schrijft zich in voor een vijfdaagse portie Marxisme en kwelt zijn instructeur alsof hij er plezier in heeft.

Hij is niet alleen. De diverse lessenreeksen trekken dit jaar 300 Belgen, Nederlanders, Spanjaarden... als ik zijn naamkaartje goed gelezen heb, loopt ene Mohammed Ali hier ook rond. Marx is hot, en Che nog hotter.

Eerste stap op de route Marx voor beginners: de tweedaagse lessenreeks 'De samenleving begrijpen'. Lesboek: het Communistisch Manifest. Publiek: een twaalftal Vlamingen waaronder twee ingenieurs, een arts, gepensioneerden, bedienden, arbeiders, een vroedvrouw, twee leerkrachten en een werkloze, kortom: proletariaat**. Twintigers tot zestigers. Sommigen al eeuwen lid van de PVDA, anderen nog minstens enkele lesdagen daarvandaan.

Zware lectuur, die Marx:

De communisten onderscheiden zich van de overige proletarische partijen alleen daardoor, dat zij aan de ene kant in de nationale strijd van de proletariërs in de verschillende landen de gemeenschappelijke, van de nationaliteit onafhankelijke belangen van het proletariaat hoog houden en doen gelden, aan de anderen kant daardoor, dat zij op de verschillende trappen van ontwikkeling, die de strijd tussen proletariaat en bourgeoisie doorloopt, steeds in het belang van de gehele beweging vertegenwoordigen.

En dan te bedenken dat hij slechts 30 jaar was toen hij het pamflet schreef in 1848, hier in Brussel. Co-auteur Friedrich Engels was 28. Hoewel het Communistisch Manifest een mijlpaal is in de geschiedenis, is het een tamelijk kort werk. Tien A4'tjes, recto verso, that's it. Tussen het lezen door is er heel veel gelegenheid tot discussie, en dat loopt geweldig in de groep. De diversiteit binnen de ploeg levert vele puzzelstukjes die een totaalbeeld vormen op onze samenleving, economie en geschiedenis. De lesgever (die dankzij uw dienaar deze namiddag geen pauze had :-) vertelde dat het er vroeger wel anders aan toe ging, maar dat nu gekozen wordt voor een interactieve werkvorm. Het werkt beter, leerrijker, diepgaander, grondiger dan ik had durven hopen. Diezelfde lesgever draait op dit ogenblik (23u) in de bar zijn nikkel af over de plaats van de godsdienst in die fameuze socialistische (vervolgens communistische) maatschappij. Hopelijk gunt die godsdiensleerkracht hem nog enkele uren nachtrust voor de gymnastiek om 7u30.

Eén ding is al glashelder: de terminologie is pokkeverwarrend. Babylonisch. En dan heb ik het niet over productiemiddelen, productie-instrumenten, productiekrachten en productieverhoudingen, daarvoor hebt ge een tekeningske. Ik heb het over die vraag die vanmiddag viel, ergens tussen een staking uit de jaren '60 en een verroeste – maar draaiende! – DDR-fabriek: wat is nu Socialisme? Daar was onze instructeur wel even mee zoet...

Nog leuker was het gisteravond, toen ik twee Nederlanders (de ene oprichter van de Vredesbeweging en NCPN, de ander een jonge trotskist) pestte met de vraag: wat is Trotskisme? Luie kamergeleerden en ware democraten vlogen ons om de oren, maar we zijn er niet echt uitgeraakt. Laat ik als voorlopige tussenstand noteren dat Leon Trotsky pleitte voor een verspreiding van het Socialisme (tja, wat is nu Socialisme?) in het buitenland, en Stalin (of de Doema, of Stalin via de Doema, of...) niet. Of allez, toch anders. Helemaal amusant wordt het als je ze vraagt naar de ware toedracht achter de moord op Trotsky. Voorlopig ligt op tafel: de kolonel met de bijl in de studeerkamer. Correcties volgen ongetwijfeld spoedig.

* Karl Marx en Friedrich Engels, het Communistisch Manifest (1848), inleiding.
** In de Marxistische context staan sommige termen voor een andere betekenis. 'Materialisme' staat niet voor hang naar eigendom, maar voor het inzicht in de evolutie van het bezit in de maatschappij. Marxisten zijn aldus... materialisten.

De eerste aanblik van het Internat de Berlaymont stemde me alvast genadiger voor betere financiering van het Franstalig onderwijs.