leogargouille22 november 2009 – 14:46

Hans Bruyninckx doceert milieupolitiek aan de KU Leuven en coördineert het Vlaams Interuniversitair Steunpunt Duurzame Ontwikkeling. In een interview met Indymedia.be legt hij uit waarom de onderhandelingen rond het beloofde klimaatakkoord zo moeizaam verlopen en tot welke dramatische gevolgen een slecht klimaatbeleid kan leiden.

Hoe zou u ons klimaatbeleid omschrijven?
BRUYNINCKX: (Lange stilte) “Dat is geen eenvoudige vraag. Het Vlaams klimaatbeleid is in de eerste plaats een samenvoegen van maatregelen per sector. Voor wonen zijn er subsidies en fiscale maatregelen, voor transport zijn er andere maatregelen, enzovoort. Al die maatregelen samengevoegd vormen het klimaatbeleid dat tot doel heeft onze Kyotonormen te behalen. Je kan niet echt zeggen dat het vanuit een sterke centrale visie vertrekt.”

Is er een tekort aan coherentie in het klimaatbeleid?
BRUYNINCKX: “Het is een moeilijk verhaal omdat de bevoegdheden zeer verdeeld zijn. Verkeer, mobiliteit, infrastructuur, energie en energieproductie, al die bevoegdheden zijn zeer versnipperd. Dat maakt het niet gemakkelijker om een coherent klimaatplan op te stellen. Dat was overigens ook een kritische bedenking die door de Vlaamse Milieu en Natuurraad geformuleerd is.”

De klimaatcrisis beschouwt u niet zozeer als een milieuprobleem, maar als een energietransitieprobleem. Doen we voldoende op dat vlak?
BRUYNINCKX: “Neen, onze inspanningen voor een energietransitie volstaan zeker niet. Er zijn een aantal aanmoedigingen om minder energie te verbruiken, zoals in de bouw- en woonsector bijvoorbeeld. Die zijn zeker verdienstelijk en werpen ook vruchten af. Maar een echt ambitious beleid op het vlak van sterk verbeterde energie-efficiëntie is dat zeker niet. Aan de aanbodzijde zou men moeten werken aan een versneld beleid voor hernieuwbare energie. Naast een SCK (Studiecentrum voor Kernernergie, nvdr) is er dringend nood aan een SHE -een Studiecentrum voor Hernieuwbare Energie. En aan de vraagzijde zouden we stukken verder moeten gaan met efficiëntie van energiegebruik. Wat dat betreft vind ik dat wij niet zo goed scoren.”

Hoe doet ons land het in vergelijking met andere Europese lidstaten?
BRUYNICKX: “Dat hangt af hoe je het bekijkt. Als je het hebt over het behalen van de Kyoto-normen, dan behoren we tot die landen die het halen. De crisis van de voorbije twee jaar heeft daar serieus bij geholpen, want daardoor hebben we minder energie verbruikt en dus minder uitgestoten. Ook de inspanningen van een aantal bedrijfssectoren en gezinnen -wonen- hebben hiertoe bijgedragen. De grote boosdoener is het verkeer: de toename van de uitstoot door transport is buitensporig. Daar iets aan doen blijkt een heel groot probleem politiek gezien. Een tweede element is de verhouding tussen binnenlandse reducties en het gebruik van wat men noemt flexibele mechanismen (emissies reduceren door in andere landen 'schone' projecten te financieren, nvdr).

De zogenaamde papieren reducties. Vindt u dat we te veel van onze uitstoot op papier reduceren?
BRUYNICKX: “Alhoewel er minder gebruik van gemaakt wordt dan een paar jaar geleden, vind ik dat we er toch te veel gebruik van maken. De klemtoon zou moeten liggen op een coherenter en doortastender beperken van de uitstoot binnen Vlaanderen. Maar de logica van de flexibele mechanismen is een economisch logica: waar kan ik het meest vermindering kopen voor mijn budget; en niet: hoe kom ik het snelst tot een fundamentele energietransitie.”

Even terugkomen op de vraag van daarnet. Hoe doen we het in vergelijking met de rest van Europa?
BRUYNICKX: “Dat is moeilijk om zeggen. Er zijn 27 lidstaten en die verschillen onderling enorm. We doen het minder goed dan landen met een progressiever klimaatbeleid zoals Duitsland, maar we doen het beter dan conservatieve landen zoals Italië die de handrem aantrekken als het over een internationaal klimaatfonds gaat. Wij staan ook veel verder dan vele Oost-Europese lidstaten. Alhoewel die vaak wel voldoen aan hun Kyoto-norm is hun klimaatbeleid meestal weinig doortastend.”

Europa spreekt niet met één stem over klimaatbeleid. Er heerst nogal wat verdeeldheid. Hoe komt dat?
BRUYNICKX: “De laatste twee jaar is er binnen Europa een serieus debat ontstaan over kostenverdeling. Je zou bijna kunnen ze zeggen dat er tussen west en oost een nieuw ijzeren gordijn is ontstaan, een klimaatgordijn, omdat Oost-Europese lidstaten weinig bereidheid tonen om mee te betalen voor een klimaatfonds en absoluut willen vasthouden aan hun ‘hot air voordeel’. Dat is het overschot dat ze hebben aan uitstootrechten, waaraan ze een aardige cent verdienen door deze op de markt te gooien.”

Als men het heeft over historische klimaatschuld wijst men naar Noord-Amerika, de EU en Japan. Hebben die landen achter dat ‘klimaatgordijn’ ook bijgedragen aan de opwarming van de aarde?
BRUYNICKX: “Men zegt altijd dat westerse landen het klimaatprobleem veroorzaakt hebben, maar de term geïndustrialiseerde landen zou correcter zijn. De Sovjetunie en de Oostbloklanden waren bijzonder energie-inefficiënt en hebben dus ook een historische schuld. Een aantal van die landen stonden al heel ver in hun industrialisering.”

Zegt u dat Rusland ook een deel van de verantwoordelijkheid op zich moet nemen?
BRUYNICKX: “Rusland heeft al een engagement aangegaan binnen Kyoto. Zij hebben gezegd: wij zullen onze uitstoot niet meer vermeerderen. In 2004 hebben ze het verdrag geratificeerd en in 2005 is het in werking getreden. Je moet wel opmerken dat Rusland kon vertrekken van een zeer hoge uitstoot in het verleden die na de omwenteling is ineengezakt. Hierdoor konden zij die norm bereiken zonder inspanningen te doen. Dat zal trouwens ook de volgende jaren wellicht nog het geval zijn. De Russen kunnen reducties beloven ten opzichte van 1990 zonder dat ze er maar iets voor moeten doen. Ze hebben dan ook niet echt een klimaatbeleid, net zo min als een milieubeleid. Ze hebben zelfs hun ministerie van Milieu afgeschaft.”

Speelt Europa nog dezelfde voortrekkersrol in de klimaatonderhandelingen zoals destijds in Kyoto?
BRUYNICKX: “ Het antwoord is ondubbelzinnig ja. Europa is nog steeds de grote actor in het internationaal klimaatbeleid met de meest verregaande engagementen. Geen enkele van de andere grote spelers wil tegen 2020 de 20-20-20 norm halen (20 procent minder broeikasgas tegenover 1990, 20 procent energiezuiniger en 20 procent hernieuwbare energie, nvdr).”

Europees Commissievoorzitter Barroso heeft onlangs nochtans verklaard dat we niet tot een bindend akkoord zullen komen in Kopenhagen.
BRUYNINCKX: “Dat is puur realisme. Dat wil niet zeggen dat ik dat goed praat, maar het is zo. De insiders gaan al zes maanden uit van het feit dat er geen bindend akkoord zal zijn. De VS is niet klaar om dat te aanvaarden en hetzelfde kan je zeggen van China. Obama zou niet liever willen dan een bindend akkoord, maar hij krijgt dat onmogelijk door de senaat. De VS is de moeilijkste democratie om internationale verdragen te ratificeren, want je hebt er een tweederde meerderheid in de senaat voor nodig.”

Waarom loopt een klimaatwet zo stroef in de VS?
BRUYNINCKX: “Obama heeft samen met een aantal democratische congresleden een nationale klimaatwet ingediend. Die werd door het Huis met een zeer nipte meerderheid goedgekeurd nadat ze al serieus afgezwakt was. Daarna is men die wet verder gaan uitkleden in de senaat, om ze een realistische kans op goedkeuring te geven, wat overigens wellicht niet het geval zal zijn voor Kopenhagen. En dat is nog maar met een gewone meerderheid in de senaat. Dan moet hij nog terugkomen van een internationale onderhandeling met een bindend verdrag, wat sowieso veel verder zou gaan, want Europa zal geen extreem afgezwakt verdrag aanvaarden. Op dit moment is er werkelijk zeer weinig hoop dat zo een internationaal verdrag door de Amerikaanse senaat kan geraken.”

Hoe moet het dan verder met Kopenhagen?
“Een klimaatakkoord zal er dus niet komen. Men zal wellicht een verder stappenplan opstellen voor verdere onderhandelingen waarbij er wat tijdsdruk is, want in de VS zijn er in november alweer verkiezingen en men verwacht dat de democraten daar zetels gaan verliezen. Dus voor Obama zal het nog moeilijker worden om dat erdoor te krijgen.”

De tijd tikt, is het klimaatakkoord niet te belangrijk om door de VS tegengehouden te worden?
BRUYNINCKX: “De druk is zeer groot en het begint stilaan volstrekt onaanvaardbaar te worden dat de wereldgemeenschap niet in staat is om een probleem dat zo belangrijk is op een doortastende wijze aan te pakken. Dat neigt naar een fundamenteel politiek institutioneel onvermogen. Laat ons wel wezen, de toestand is veel veranderd sinds Kyoto. Toen gingen wetenschappers er nog vanuit dat als men snel genoeg een beleid voerde, dit zou kunnen leiden tot het vertragen of zelfs het tegenhouden van klimaatveranderingen. Dat uitgangspunt is volledig achterhaald. Iedere verdere vertraging kan dramatische gevolgen hebben. Maar dat is blijkbaar onvoldoende om politici ervan te overtuigen om meer doortastende en moeilijke stappen te zetten.”

Hoe komt dat?
BRUYNINCK: “Wij vertrekken nog altijd van de idee van soevereiniteit en nationaal belang, maar als de klimaatsveranderingen zich doorzetten zoals het IPCC nu vermoedt, dan zullen soevereiniteit en nationaal belang achterhaalde begrippen zijn. Het scenario dat naar voor geschoven wordt in het politieke discours om de opwarming te beperken tot twee graden Celcius, ziet er absoluut niet meer haalbaar uit. Men begint al te denken aan drie en vier graden opwarmingsscenario’s en op dat punt zijn de modellen duidelijk, dit gaat leiden tot gevolgen die op dit moment niet in te schatten zijn.”

Ik hoor mensen van milieubewegingen en uit de ngo-wereld zeggen dat geen akkoord in Kopenhagen nog zo slecht niet is, want dan kunnen we momentum opbouwen voor een echt ambitieus bindend akkoord wanneer alle landen er wel klaar voor zijn.
BRUYNINCKX: “Dat is zo een typische achterafinterpretatie. Ik heb ook liever geen akkoord dan een slecht akkoord, maar daar is niets positief aan. (Met heel veel nadruk:) De tijdsdruk begint enorm te worden. Het is ethisch en politiek totaal onverantwoord om een sterk internationaal verdrag rond klimaatbeleid uit te stellen. En het kalf ligt op dit moment voor een groot stuk gebonden in de VS.”

Stel dat de VS toch mee op de kar springen. Zullen groeilanden als China en India dan wel een bindend akkoord aanvaarden?
BRUYNINCKX: “Het zou in ieder geval hun belangrijkste argument om geen engagement aan te gaan wegnemen. En dan kom je in een compleet andere onderhandelingssituatie.”

Zou je kunnen stellen dat men klimaat nog altijd onbelangrijk vindt in de politiek?
BRUYNINCKX: “Een aantal politici vinden klimaatbeleid natuurlijk wél zeer belangrijk, maar het wordt geblokkeerd. Klimaatbeleid ziet men in de eerste instantie als milieubeleid en milieu is tweederangs. Alles waar het woord milieu, eco of duurzaam voor staat, vindt men veel minder belangrijk dan groei, competiviteit en dat soort dingen. Enerzijds begrijpen steeds meer politici dat het een met het ander te maken heeft, anderzijds leven er nog veel in de vorige eeuw. Het bestuursparadigma van de 21ste eeuw zal voor een groot stuk bepaald worden door hoe we klimaatproblematiek aanpakken. Als we daar niet op een deftige manier in slagen dan gaan de gevolgen gigantisch zijn. Of een verregaand internationaal klimaatbeleid slaagt of faalt zal voor een groot stuk bepalen hoe de 21ste eeuw zal verlopen op gebied van veiligheid, migratiestromen, energieregime, conflicten en dat soort dingen.”