Het conflict barstte vorige week woensdag los toen aardbeienteler Langereyt zomaar zestien Poolse werkneemsters aan de deur zette. “Volgens de werkgever had hij dat recht omdat de werkneemsters nog in hun proeftijd waren, maar dat klopte niet”, zegt Wim Baltussen van FNV Bondgenoten. “In hun contract stond inderdaad dat ze op 11 augustus begonnen waren, maar wij wisten dat ze al eerder een contract hadden gekregen op 27 juli waarin met geen woord gerept werd over een proeftijd.”

Het was immers niet de eerste keer dat er problemen waren bij Langereyt. Op 28 juli legden de Poolse aardbeienpluksters een eerste keer het werk neer. “Een typisch conflict was dat toen”, zegt Wim Baltussen. “Voor Poolse seizoensarbeiders is het zo goed als onmogelijk om een rekening te openen bij een Nederlandse bank. Zij krijgen hun salaris dus gewoon contant uitbetaald. Zogezegd om te vermijden dat er veel geld in de barakken blijft liggen, geven de werkgevers een klein voorschot waarmee ze hun inkopen kunnen doen. De werkneemsters wilden meteen hun volledige loon. Wij hebben toen een akkoord gesloten met de werkgever over de uitbetaling van een bedrag tussen de 35 en 40.000 euro. De werkneemsters zijn onmiddellijk terug aan het werk gegaan.”

Camping
De zestien werkneemsters die woensdag ontslagen werden, hoorden bij die groep die onder het akkoord viel. Zo kon het FNV bewijzen dat zij daar vóór 29 juli al gewerkt hadden. “Die werkgever had geen poot om op te staan”, zegt Baltussen die zaterdag al een ultimatum stelde aan de werkgever. Tevergeefs echter en toen de zestien maandag nog altijd niet terug aan het werk waren, besloten de 23 overgebleven werkneemsters om te staken. Lang moesten ze niet staken. Maandagavond al trok de werkgever het ontslag in. “De zestien mogen opnieuw aan het werk. Hun loon van de drie dagen krijgen ze uitbetaald alsof ze gewoon gewerkt hebben. De 21 anderen die gestaakt hebben, kunnen deze week hun uren inhalen”, zegt een tevreden Wim Baltussen.

Baltussen was met deze staking van Poolse werkneemsters niet aan zijn proefstuk toe. “Vorig jaar hadden we rond dezelfde tijd een staking bij een slateler. Poolse sla-plukkers weigerden toen om na twaalf uur hard werken er nog vier uur bij te doen.” Hoe hij er in slaagt om de vakbond greep te doen krijgen op het fenomeen van de uitgebuite buitenlandse werknemers? “Hard werken”, klinkt het laconieke antwoord. Toen de sla-plukkers van hun camping verjaagd werden door de werkgever gaf Baltussen hen onderdak in zijn eigen huis en in zijn tuin.

Netwerk
Baltussen: “Daar hou je contacten aan over. Een tweetal Poolse werknemers zijn toen - zoals jullie dat in België heten - militanten geworden. Bij ons noemen we dat kaderleden. Zij houden ons op de hoogte van wat er gebeurt op de werkvloer. FNV Bondgenoten heeft ook pamfletten in het Pools. Er is een Pools-sprekende helpdesk met drie mobiele nummers. Zo komt er stilaan wel wat informatie over wantoestanden binnen gedruppeld. Je moet gewoon geduldig een netwerk opzetten.”

Voor Baltussen betekent dat ook werknemers verdedigen die nog geen lid zijn. “Ik ben daar simpel in: ik help ze. Ze zijn ook meteen lid geworden. Intern is daar wel wat discussie over. In onze statuten staat dat niet-leden geholpen kunnen worden als het hoofdbestuur daar toestemming voor geeft. Als het over Poolse seizoenarbeiders gaat, krijg ik iedere keer zonder probleem toestemming. Dat is voor ons gewoon veel te belangrijk.”

Om dergelijke toestanden uit te roeien is er veel voorlichting nodig, zegt Baltussen. “Een voorbeeld. Volgens de Nederlandse wet heeft iedere werknemer recht op 8 % vakantietoeslag en 20 betaalde vakantiedagen. Ik ontmoette eens champignonpluksters die al 8 maanden aan de slag waren en die hier wegkwijnden van de heimwee. Zij werkten tot 100 uur per week. Ik vertelde hen dat ze volgens de Nederlandse wet recht hadden op drie weken vakantie in Polen op kosten van de baas. De monden vielen open van verbazing. Zij wisten dat gewoon niet. Hetzelfde geldt voor een pak andere sociale rechten.”

”Weg, weg, weg”
Baltussen laat zelf ook niet meer over zich heen lopen. “Bij een sociaal conflict kent de werkgever maar drie woorden: weg, weg, weg. Ze worden de grens overgedonderd en zodra ze in Duitsland zijn is het probleem van de werkgever opgelost. De kerngroep van de staking van vorig jaar werd ontslagen en meteen van de camping geflikkerd. Ik heb ze toen in huis genomen. Dat zal me nooit meer overkomen. Die mensen betalen huur en hebben dus recht op woonbescherming. Ze kunnen niet zomaar op straat gezet worden. Ik heb er ondertussen al drie keer de politie bijgehaald en die hebben mij telkens gelijk gegeven. Alleen dat is al een verschrikkelijke opluchting voor die mensen.”

Meer controle zou volgens Baltussen ook al heel wat problemen oplossen. "De arbeidsinspectie controleert niet of een cao wordt gerespecteerd. Vakbonden en werkgevers moeten dat zelf regelen. Je bent dus afhankelijk van een werkgeversorganisatie en dat schiet in de agrarische sector niet echt op.” Een controle zou nochtans kunnen verhinderen dat de Poolse werknemers de Nederlandse werknemers weg concurreren. Baltussen: “In wezen is de Nederlandse wet voor hen van toepassing. Poolse werknemers moeten volgens de Nederlandse cao's betaald worden. In principe zijn ze dus niet goedkoper. Maar als er gesjoemeld wordt, worden ze een pak goedkoper. Ik heb ooit berekend dat een werkgever tot de helft van de loonkosten kan besparen. Alleen al geen vakantiegeld betalen scheelt een hele slok. Bij die zaak van 29 juli ging het netto om 40.000 euro! Dat heb ik niet in mijn zak zitten.”

Of de Nederlandse vakbondsman nu stilaan de held aan het worden is van de Poolse werknemers? “Ik heb veel vakantieadresjes in Polen, dat wel”, lacht hij.

Meer info over de campagne 'Gelijk werk Gelijk loon' van FNV Bondgenoten vind je hier

FNV Bondgenoten probeert greep te krijgen op het fenomeen van de uitgebuite Poolse werknemers