Elke Van Royen27 november 2005 – 18:41

Avond in residentie ‘De Orchidee’

Momenteel is het 18.45 en de teevee doet alles voor mijn huisgenoot en mij: hij entertaint, lacht, zeurt, informeert, rapt, verleidt, mislukt, laat de tijd passeren en gilt de oren van ons lijf. Zo hoeven K. en ik niets meer zelf te doen. Kunnen we in doodse stilte en onbeweeglijkheid voor dat hypnotiserende, hyperactieve, lawaaierige, schokkende ding hangen.

De teevee is het enige waarover mijn geliefde huisgenoot en ik het niet eens zijn. Voor mij mag het toestel het raam uit, maar zij wil zelfs een pak geld betalen om kabel te krijgen. Ze zegt dat het haar ontspant, terwijl het bij mij net energie vreet.

Reality shows waarin mensen een nieuw huis krijgen, reality shows waarin duchtig in mensen wordt gesneden, reality shows waarin mensen door de politie op het matje worden geroepen, reality shows waarin mensen op een eiland overleven, reality shows waarin mensen in weelde trouwen, reality shows waarin mensen kledingtips krijgen, reality shit waarin mensen een restaurant opstarten, waarin baby’s uit buiken worden geperst of waarin in vitro wordt gefertiliseerd, …

Gelukkig dat ik ’s avonds meestal werk. Mocht ik altijd thuis zijn, dan zou ik het onding op een goede avond wurgen. Niets mee aan te vangen ‘s avonds. Maar ’s nachts tijdens de week, als iedereen nood heeft aan slaap, dan blijkt hij soms wel iets te vertellen hebben!

Nacht in residentie ‘De Orchidee’

Op donderdag 27 oktober zond Canvas een boeiende reportage uit over een politieagent - muzikant in Kinshasa. Eindelijk eens niet zwart-wit over Afrika… met respect voor de veelzijdigheid van de situatie en de mensen. Het programma onder leiding van Maria Tarantino is atypische televisie door zijn inhoud én vorm. De typische – namelijk inhoudsarme en slecht vormgegeven - teevee schuift ‘De wereld van Tarantino’ naar middernacht!

En op maandag 31 oktober begon om half een ’s nachts de documentaire van Martin Scorsese over mijn muzikaal-literaire held Bob Dylan. Uiteraard moest ik dat werk over de productiefste jaren van de gekwelde poëet zien, al vielen mijn ogen verschillende keren dicht en heb ik sommige stukjes slechts bij half bewustzijn meegemaakt. Het was godverdomme gedaan om kwart voor vier! Het was de queeste door de nacht gelukkig wel waard. Maar dat dit juweel later dan heel laat wordt getoond, illustreert voor mij de actualiteit van iets dat in de documentaire over Dylan uitvoerig aan bod komt: de domheid van (de mensen in) de media.

Argument en tegenargument

Ik weet dat je nu gaat zeggen dat de consumenten nu eenmaal andere dingen willen om acht uur ’s avonds en dat we blij mogen zijn dat het überhaupt getoond wordt. Dat is een foute redenering.

Nee, het ligt niet aan de kijkers, maar wel aan het idee dat koste wat het kost zoveel mogelijk mensen aan het scherm moeten gekluisterd worden. Het probleem is het eerste doel van de media vandaag, ook van de nationale televisie: commercieel scoren.

Vandaag worden kijkers alleen benaderd als consumenten. Consumenten zijn wezens die veel consumeren, en verder niets. Ik ben dat godsgruwelijk beu, want ik ben meer dan een consument. Iedereen is meer dan een consument.

Waarom zou het belangrijk zijn dat zoveel mogelijk mensen kijken, als de kwaliteit van de programma’s te wensen over laat? Waarom zouden we niet de keuze maken om minder mensen te laten kijken naar betere programma’s? De mensen die niet kijken zullen heus wel een bezigheid vinden. Het kan thuis zowaar nog gezellig worden.

Een wereld van slaven en meesters

Maar televisiezenders willen sterk en aanwezig blijven. De televisie lijkt wel de kerk van vroeger: een machtig bastion dat het volk telkens opnieuw vertelt wat en hoe het moet denken.

Bekijk dat ook in de context van onze samenleving. Het zijn niet alleen de televisiemakers die de verkeerde weg zijn ingeslagen. Er is een algemene tijdsgeest van consumentisme, belachelijk doorgedreven vercommercialisering van alles, overheersing van de vrije markt-ideologie. En gemakkelijk te slikken formats en verhaaltjes op televisie verkopen beter dan programma’s die ook vragen oproepen.

Dat neemt niet weg dat iedereen zijn verantwoordelijkheden heeft en andere keuzes kan maken. Net zoals politieke partijen de geest van het Vlaams Belang in hun eigen programma hebben opgenomen, nemen de openbare en ‘onafhankelijke’ media de rol van de commerciële media over. Ik wou dat ze over wat meer guts beschikten, wat meer eigen visie.

Onlangs verscheen een onderzoek waaruit bleek dat in het zevenuurjournaal de journalisten de geïnterviewden nu gemiddeld 23 seconden aan het woord laten, terwijl ze het zelf steeds langer uitleggen. Journalist Siegfried Bracke in De Morgen van 27/10: “Wij zijn gewoon duidelijker en durven zeggen waar het op staat”. Censuur in het belang van het volk, dus.

Een lange uitleg van een politicus is uit de mode. Een lange uitleg van wie dan ook is uit de mode. Het maakt niet uit wat we te zien krijgen, zolang het maar flitst. Een ander citaat van Bracke: “De wereld kunnen uitleggen in zestien seconden, daar komt het op aan. Wie dat niet kan, is niet geschikt voor de stiel.” Waarom? Zeker niet omwille van de kwaliteit, de kwaliteit lijdt er immers verschrikkelijk onder. De reden is dat de media kruipen voor de consument. Je weet toch dat de consument na één moeilijk woord wegzapt? Dus, hou het kort en simpel, zelfs als het niet kort en simpel kan.

Invloed van reclame

Reclame en programma’s hebben vandaag veel te veel met elkaar gemeen: het flitsen, het stroop smeren om de baard van de kijker, het eenzijdige of ronduit verkeerde plaatje, … Dat is geen toeval: reclame is een sleutelinstrument van commerciële bedrijven en commerciële bedrijven hebben veel te veel touwtjes te stevig in handen.

Alles voor de domme reclamevreter. De wereld bulkt tegenwoordig van de slogans die een slaafse onderwerping aan de consument uiten. Ook opvallend, is hoe die slogans refereren naar de individuele consument: my Mobistar, mine.be, jouw favoriete hits, want je bent het waard, … Hoe vaak heb ik al gerild als me een slijmerige reclameclip vanuit het bioscoopscherm in het gezicht werd geslingerd? Reclame lijkt soms op een slechte relatie: plakkerigheid gecombineerd met onbillijke eisen (Wees nog perfecter met ons product!). Een beetje afstand, graag.

Andere stemmen

Gelukkig is er ook een tegenbeweging. Er zijn dingen aan de gang als Indymedia, Kif Kif, Tiens Tiens (een alternatieve Gentse stadskrant), ... Er zijn mensen die genoeg hebben van media die gedreven worden door verkoopzucht. Mensen die niet meer alleen als consument willen benaderd worden, en die in andere mensen niet alleen afnemers van hun product zien. Mensen die een andere kant van de wereld willen tonen én zien: de uitgestrekte vlakten die liggen naast het stukje dat goed verkoopt.

We hebben nood aan nog meer inspiratie, nog meer kritische programma’s en schrijfsels. We hebben vooral nood aan media die ons een andere blik op de wereld geven.

Deze mensen zijn geen naïeve idealisten, maar moedige zwoegers in een veranderende wereld. Nadat u dit hebt gelezen, nodig ik u uit hun werk op te volgen, en er al eens een avondje hapslikteevee voor te laten.