Tomas03 januari 2007 – 19:55

Julio López (76) staat inmiddels bekend als vermiste nummer 30.001. Hij verdween op 17 september 2006, één dag voor hij moest getuigen in de zaak tegen de ex-commissaris Miguel Etchecolatz, beschuldigd van moord, folteringen en ontvoeringen tijdens de militaire dictatuur. López werd tijdens deze dictatuur zelf ruim twee jaar gevangen gehouden maar overleefde als een van de weinigen de verschrikkingen van de militaire concentratiekampen. Naar schatting dertigduizend anderen ‘verdwenen’ zonder enig spoor achter te laten. Tot op de dag van vandaag weet niemand precies wat er met de vele ‘desaparecidos’ is gebeurd.

Ook na de dictatuur was weinig aandacht voor het lot van deze vermisten. In naam van verzoening werden verschillende amnestiewetten uitgevaardigd en werden dossiers achter slot en grendel bewaard. Het uitwissen van het zwarte verleden werd als de beste manier gezien om de democratie in de toekomst veilig te stellen, ondanks grote druk van mensenrechtenorganisaties zoals de Dwaze Moeders die tot 2006 wekelijks manifesteerden en informatie eisten over het lot van hun verdwenen kinderen.

Aan deze lange periode van straffeloosheid kwam echter een einde toen de huidige president, Nestor Kirchner, zijn mandaat opnam in 2003. Eén van de peilers van het beleid van Kirchner is de nationale verzoening via gerechtigheid in plaats van via straffeloosheid. Onder zijn impuls werden amnestiewetten vernietigd, dossiers vrijgegeven en werd een actief vervolgbeleid gevoerd inzake misdaden gepleegd tijdens de militaire dictatuur. Verantwoordelijken voor verdwijningen, folteringen, moord en andere misdaden worden de laatste jaren eindelijk in beschuldiging gesteld en veroordeeld. Cruciaal voor het welslagen van deze rechtszaken is echter de aanwezigheid van de weinige getuigen die de wreedheden van de dictatuur overleefden. De verdwijning van Julio López wordt dan ook geïnterpreteerd als een belangrijk signaal voor andere potentiële getuigen om de stilte te bewaren.

Eén van die andere getuigen is Luis Gerez. Ook Gerez overleefde de folteringen van de dictatuur en getuigde in 2006 tegen één van zijn folteraars, Luis Patti. Patti, burgemeester van Escobar nabij Buenos Aires, werd verkozen als parlementslid, maar werd verhinderd zijn mandaat op te nemen, dankzij het getuigenis van Gerez. Op 28 december 2006 verdween ook Gerez, uitgerekend in Escobar.

Deze tweede verdwijning veroorzaakte een ware schokgolf door de Argentijnse samenleving. Spontaan ontstonden manifestaties en de televisieprogrammatie werd onderbroken voor een live toespraak van een ziedende president Kirchner. Niet zonder effect, want binnen het uur na de toespraak werd Gerez, gefolterd, teruggevonden. Een tweede signaal was dat aan het adres van potentiële getuigen, terwijl López vermist blijft.

De tactiek van de verdwijningen en folteringen roepen bij vele Argentijnen afschuwelijke herinneringen op aan een gitzwart verleden. Het huidige beleid is nu meer dan ooit vastberaden om elke schuldige van gruweldaden hard aan te pakken. Maar hoewel een algemeen gevoel leeft dat een nieuwe militaire dictatuur onmogelijk is, blijken de spoken uit het verleden nog niet helemaal te rusten.