Johan Sanctorum29 januari 2007 – 14:59

De verborgen agenda van een reklamemakelaar komt eindelijk boven water

‘Alles is perceptie’

Het Slangen-verhaal is een opmerkelijk voorbeeld van normvervaging, waarin privé-belangen, partijlogica en raison d’état tot één amalgaam worden vermalen. In 1990 doet hij zijn entrée in de Wetstraat met een pakketje overheidsopdrachten, hem toegeschoven door boezemvriend Theo Kelchtermans, toenmalig Vlaams milieuminister. Een onfris handeltje, zo zou blijken: in 2004 zou hij veroordeeld worden wegens gesjoemel en vervalste aanbestedingen, een vonnis dat in beroep werd opgeschort wegens verjaring.

Ondertussen had de VLD haar oog op dit talent laten vallen. Na de ‘dioxineverkiezingen’ van juni ’99 kwam paarsgroen aan de macht en werd Slangen gebombardeerd tot persoonlijk communicatie-adviseur van Guy Verhofstadt. Optimisme moest het handelsmerk worden van de kersverse premier, om de interne tegenstellingen binnen het anti-Roomse allegaartje te verdoezelen. Slangen begreep ook al snel dat hij de VLD enkel kon kneden, als hij de ideologische ruggegraat van de partij kon breken.

Geduldig schraapte hij de klassiek-liberale grondlaag af, en verving die door een gepolijste verpakkingsfilosofie, waarin het er vooral op aankwam, zichzelf te ‘verkopen’. Verpakken en verkopen,- dat deden ze graag, die moderne liberalen. Vooral omdat de ‘brede volkspartij’ een lege doos was gebleken en er toch iéts moest gecommuniceerd worden. ‘Perceptie’ werd het code- en modewoord; de blauwe excellenties stonden aan te schuiven om, tegen forse smakken belastinggeld, van de spin-doctor te mogen vernemen welk soort das ze moesten aandoen en wat ze het publiek konden wijsmaken. Vanaf 2004 wordt er afgerekend met de laatste tegensputterende liberalen-oude-stijl. Slangen verlaat de politieke scène dan langs een achterdeur, om te observeren hoe de aandoenlijke Somers de job van voorzitter cumuleert met die van buitenwipper. In Oktober 2006 zakt de partij op een historisch dieptepunt: compleet uitgepercipieerd en afgesneden van haar ideologische wortels. De gewezen communicatie-adviseur komt nu langs de voordeur terug binnen en houdt een nieuwe politieke dummy boven de doopvont,- de ‘progressieve centrumpartij’. Il faut le faire.

Het politieke centrum: het verschil tussen Dash en Dixan

Is de persoonlijke lange-termijn-strategie van de reklamemakelaar eindelijk boven water gekomen? Daar waar hij vroeger slechts de slogans op de etiketten mocht uitdenken, kan hij nu gaan bakeleien over de inhoud van de potjes. ‘Minder marketing, meer ideeën’, aldus een doodernstige Somers. Het programma van de new VLD is echter, nog meer dan voorheen, een smakencocktail gebaseerd op marktonderzoek, niet op een maatschappijvisie. Het heruitgevonden cliché ‘progressief’ heeft dan ook een volmaakt ‘witter-dan-wit’-gehalte: het betekent namelijk niets, zoals politicoloog Carl Devos en Prof. Bouckaert al fijntjes opmerkten, het wijst veeleer op een gebrek aan identiteit. Ook de ‘progressieve’ SP.A evolueerde dankzij Stevaert en Janssens naar dezelfde status van waspoedermerk. De liberalen worden wat socialer, de socialisten wat liberaler: ze worden het ekwivalent van Dash en Dixan. En dat is exact de ruimte waarbinnen Noël Slangen wil gaan opereren: de verwisselbare merkenlogica binnen een politiek centrum, waar niet meer om principes wordt gevochten maar om marktaandeel, via tonnen reklameboodschappen.

Links en rechts zijn met één pennetrek naar de verdoemenis verwezen: buiten het centrum valt voor een marketeer als Slangen immers weinig te rapen,- daar zitten de ‘witte producten’ die wél nog van een maatschappijvisie vertrekken en de verpakking secundair vinden. De groenen, het Belang, ‘klein-links’. Zelfs Leterme, die gewoon zegt wat hij denkt, gedraagt zich ‘oncommercieel’ en verzuurt de markt. Wedden dat Slangen heimwee heeft naar het Dehaene-tijdperk?

Nu zult U zeggen: als de VLD haar laatste stuk credibiliteit te grabbel wil gooien,- ze doet maar, het is alvast niet met ons geld. Dat klopt; maar de inzet is groter: met ‘normvervaging’ bedoel ik ook dat jonge mensen, studenten, aspirant-politici, misschien wel zouden gaan denken dat politiek echt een business is die werkt met trukken van de foor, en dat holt het wezen van de democratie uit. De worm zit al in het klokhuis. VUB-professor Frank Thevissen vindt de ‘communicatie’ à la Slangen zonder meer een belediging voor zijn discipline: ze heeft meer te maken met versluiering en désinformatie, eigen aan een filosofie van de macht-om-de-macht, zoals Niccolò Machiavelli haar destijds beschreef. Ze leeft voort in een Zuiderse bestuursstijl, gekenmerkt door ondoorzichtigheid, theatrale rethoriek, verregaande netwerking en belangenverweving. De scheidingslijn tussen Machiavelli en de Noorderse gemenebest-filosofie van Erasmus en Thomas More blijkt dwars door de Belgische constructie te lopen. Maar met de intrede van Slangen in de VLD zijn we op weg naar Napolitaanse toestanden. De enige oppositiekrant schijnt momenteel nog Het Laatste Nieuws te zijn, dankzij een koppige Luc Van der Kelen, waarvan het logecombinaat De Gucht-Slangen-Stevaert in de coulissen al een paar keer het ontslag heeft proberen te bewerkstelligen. Vergeefs tot hiertoe, maar het zegt iets over het peil van de democratie in België anno 2007.

Een andere geviseerde is overigens hogervernoemde prof. Frank Thevissen, die zich ‘onder politieke druk’ moest terug trekken uit het wetenschappelijke team achter de ‘Stemmenkampioen’, de politieke peiling van Het Laatste Nieuws, omdat die peilingen… te slecht uitvielen voor de VLD.

Noël Slangen tracht, overeenkomstig zijn nieuwe machtspositie binnen die VLD, ondertussen alle kritische geluiden te smoren. Ook de auteur van dit artikel die, wegens een kritisch essay in ‘De Tijd’, met een hilarische schadeclaim achtervolgd wordt. Exit de persvrijheid.

Dit postmodern fascisme, gebaseerd op een pervers concept van ‘politieke marketing’, zal de volgende jaren de grootste uitdaging worden voor de kritische journalistiek. De ergerlijke vrijage tussen De Morgen/Yves Desmedt (ooit een progressief-linkse krant, nu een VLD-spreekbuis) en Noël Slangen, legt een enorme hypotheek op de uitbouw van een breed progressief front, als dam tegen de neoliberale pletwals.

Dat brengt ons tot slot op de vraag naar de politieke cultuur in het post-Belgische Vlaanderen van morgen. Is daar, gesteld dat we kunnen vertrekken van een open, doorzichtig, republikeins bestuurskader in no-nonsense stijl, nog wel plaats voor een surrealistische, overgemediatiseerde spektakelpolitiek zoals Verhofstadt, Somers, Dewael en Slangen ze steeds weer willen opdringen? De vraag stellen, is ze beantwoorden…