christophe05 januari 2006 – 17:22

Pharma.be-baas Leo Neels schuift wellicht opnieuw zenuwachtig heen en weer op zijn stoel. Hij staat aan het hoofd van de Belgische lobbyclub van geneesmiddelenproducenten die het wereldwijd zwaar te verduren krijgen. In eigen land is er de heisa rond het Kiwi-model van dokter Dirk Van Duppen. In cinemaland is er de bijtende kritiek van The Constant Gardener en later dit jaar komt Sicko uit, de nieuwe documentaire van Michael Moore over de wanpraktijken van de farmaceutische sector.

Minder dan 50 procent van de Amerikanen heeft nog vertrouwen in een industrie die meer aandacht besteed aan de ontwikkeling van nieuwe Viagra-varianten dan aan de zoektocht naar een medicijn tegen malaria. Big Pharma verdient veel geld aan de (on)gezondheid van mensen en doet dat met veel te veel en veel te dure medicijnen. Om nog een cijfer te geven: 80 procent van de Amerikaanse apothekers vindt de medicijnen in hun eigen apotheek veel te duur.

Filmmaker Fernando Meirelles noemt Big Pharma de perfecte slechterik. Hij wou na zijn doorbraakfilm Cidade de Deus een film maken over de globalisering, maar legde dat project even opzij voor de verfilming van The Constant Gardener van John Le Carré. Deze auteur van spionageromans en thrillers – zelf een ex-geheim agent – koos na de val van de Muur de globaliseerde wereldeconomie als achtergrond voor zijn romans.

De toegewijde tuinier uit de titel is Justin, een onbetekende Britse diplomaat die pas tot volle ontplooiing komt tussen de plantjes in zijn mooi afgeschermde tuin in de Keniaanse hoofdstad Nairobi. Zijn jonge vrouw Tessa is één en al sturm und drang. Hij leert haar kennen tijdens een heftige discussie over de Britse oorlogsinspanning in Irak en ook na het huwelijk zet ze dat activisme verder. Samen met een zwarte dokter legt ze een schandaal bloot.

Het farmaceutisch bedrijf Three Bees gebruikt de bewoners van een Afrikaanse sloppenwijk als testkonijnen voor een nieuw middel tegen TBC. Wie de testmedicijnen weigert, krijgt helemaal geen behandeling meer. Veel proefpersonen overleven de tests niet. Zij komen in een naamloos massagraf terecht. Gebaseerd op waargebeurde feiten, zegt regisseur Meirelles. Ook Le Carré bezweert dat de werkelijkheid nog stukken erger is.

Three Bees is helemaal niet gediend met het speurwerk van Tessa en doet een beroep op haar contacten in de Britse hogere kringen. Even later wordt het lijk van Tessa teruggevonden ergens langs de weg in een omgekantelde auto. De Britse autoriteiten doen de zaak af als een passiemoord (een blanke getrouwde vrouw op stap met een zwarte dokter, dat moet slecht aflopen). Justin zet zijn gietertje aan de kant en gaat op onderzoek. Een tocht die hem al snel in conflict brengt met dezelfde hogere machten die hij anders zo trouw dient. De Britse ambassade in Kenia houdt Three Bees een hand boven het hoofd en ook in de allerhoogste kringen van de Britse overheid wordt gekonkelfoesd en gemanipuleerd om de belangen van het bedrijf te beschermen.

Meirelles is een begenadigd regisseur. Zijn panorama's van Afrikaanse landschappen zijn adembenemend. De scènes in de buitenwijken van Nairobi zijn in documentairestijl gefilmd zonder figuranten en decors. Het liefdesverhaal van Tessa en Justin is ontroerend maar zonder sentimentaliteit in beeld gebracht. Bepaalde scènes zijn hartverscheurend, andere dan weer vol paranoïde spanning. De film is een dreun in het gezicht van de farmabusiness en stuurt de toeschouwers kwaad en opstandig terug naar huis. Knap werk en een bewijs dat geëngageerde cinema nog mogelijk is. Jawel, zelfs in tijden van commercie en geglobaliseerd winstbejag.