Pascal Debruyne09 november 2005 – 14:44

TiensTiens: Steden zijn dynamische gehelen. Onophoudelijk zoekt de stad haar identiteit. Daarvoor moet ze voortdurend in dialoog blijven met haar inwoners. Juist dit proces is geen vanzelfsprekendheid. ‘Actieve Burgers’ worden soms noodzakelijk informatie geweigerd of zoals Manu Claeys zegt van de Straten-Generaal in Antwerpen, “De inspraak beperkt zich tot het aanpassen van details, wanneer de grote lijnen van het beleid al vast liggen”. In een geglobaliseerde wereld, waar mensen steeds meer nood hebben aan ‘het vat krijgen op de wereld’ zou inspraak nochtans vooraan op het lijstje moeten staan. Wat denkt u van inspraak en hoe het soms wordt georganiseerd?

Goeman: "Natuurlijk moet men een verschil maken tussen participatie hoe het nu is, en hoe het zou moeten georganiseerd worden. Het kan altijd beter in die zin. Ik herinner me de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw toen er helemaal geen inspraak was en de stedelijke overheden nog bestuurden als echte regenten en potentaten. Ik denk dat we erop vooruitgaan. Vooral in Gent kan men zeggen dat er inspanningen worden gedaan. Men kan veel inbrengen tegen het stadsbestuur, maar men moet ook de positieve zaken zien. Nu probeert men via openbare hearings mensen en wijkbewoners aan het beleid te laten participeren. Toch vinden we dat te weinig.
Wij propageren een actieve burgerparticipatie. Dit is een vorm van participatie waarin we niet alleen de mening van de burger vragen maar ook een deel van het stedelijk budget in zijn handen leggen. Deze participatie vereist niet alleen een overheid die meer vertrouwen in de burger heeft, maar ook een burger die zich meer als “citoyen” gedraagt. Een burger die minder apathisch is en op zichzelf, die bereid is op te komen voor anderen, die verder wil kijken dan zijn eigen cocon."

"Ik denk dat in een tijd waar de globalisering is doorgebroken de leuze kan gelden ‘think global, act local’. De steden zijn niet alleen het kruispunt geworden van deze mondiale evolutie maar ondervinden ook alle gevolgen van mondiale ontwikkelingen: de breder wordende kloof tussen rijk en arm, etnische vervolging, politieke onderdrukking, migratie. Uiteindelijk komen al deze problemen ook in onze steden terecht. Met als gevolg dat in onze zwakste wijken een permanente oorlog wordt uitgevochten tussen de autochtone zwaksten en de allochtone zwaksten om schaarse goederen zoals jobs, goede woningen, goed onderwijs, een toekomst voor de kinderen, enz… Ik denk niet dat we alleen het globale moeten inrekenen. Mensen denken in de eerste plaats vanuit de nabijheid waar ze wonen. Ik denk dat we via die weg, die dicht bij de burgers ligt, de globale thema’s moeten binnenbrengen. Zaken zoals migratie, zoals de liberalisering van openbare diensten, enzovoort hebben effect op de steden en wijken. Het kan dan al een droom zijn van verschillende intellectuelen dat mensen globaal denken, maar voor veel inwoners van de Brugse Poort is de globalisering of de Europese integratie echt wel een abstract iets."

TiensTiens: U zegt dat steden knooppunten zijn van de dynamiek van globalisering. De stad wordt in die dynamiek ook steeds sterker beïnvloed door wat van buiten komt; sterker zelfs vanuit wat uit de wereld komt. Peter Sloterdijk noemt dit proces “Verschuiming”. De wereld is met een metafoor een grote schuimmassa geworden, waar buiten en binnen geen vaste plaats meer hebben. De vaste sferen waarin we woonden, die ons beschermden voor het ‘vreemde-buiten-ons’, worden doorbroken. Hoe moeten we volgens u omgaan met dit fenomeen volgens u?

Goeman: "Ik denk dat sociale bewegingen in steden echt belangrijk zijn in dit proces. Vooral het verbinden van verschillende bewegingen, over hun eigen grenzen heen, kan een stap in de goede richting bieden. Ik denk dat vooral de politieke rol van de sociaal-artistieke projecten zoals de Vieze Gasten en Victoria Deluxe belangrijk is. De vereniging van politieke pressiegroepen en sociale bewegingen samen met deze sociaal-artistieke projecten, is volgens mij een positieve ontwikkeling. Als je ziet wat deze partners verwezenlijken, dan lijkt het politieke bewustzijn in ieder geval al verbreed. Met politiek bedoel ik niet noodzakelijk de instituties, maar veel breder ‘verandering bewerkstelligen’ van onderop. Ik vind het belangrijk dat het van onderop komt. Volgens mij kun je de kentering nooit alleen van bovenop organiseren. "

TiensTiens: Steden zijn een mix van private initiatieven en van investeringen van overheden. Publieke diensten zorgen ervoor dat verschillende diensten betaalbaar blijven en genoeg laagdrempelig voor alle inwoners van de stad om te kunnen participeren. Ik denk bijvoorbeeld aan sportgelegenheden, onderwijs tot en met theater. Toch liggen deze openbare diensten steeds meer onder schot. Kunt u ons iets zeggen over die bedreiging?

Goeman: "Het is belangrijk dat de sociale diensten niet aan de markt worden overgelaten. De vrije markt probeert alle terreinen van het sociale en culturele te veroveren, tot en met onze sociale relaties. Dat leidt tot een private kolonisering van ons dagelijks leven. ATTAC probeert deze trend tegen te gaan."

"Inderdaad zijn de GATS onderhandelingen en de Bolkestein-richtlijn bedreigingen voor de stedelijke openbare dienstverlening en uiteindelijk fnuikend voor de organisatie van de lokale democratie. Daarom verzet ATTAC zich niet alleen tegen de privatisering van water of tegen liberalisering van onderwijs en gezondheidszorg, maar tegen elke poging tot liberalisering van publieke dienstverlening, dus ook openbaar vervoer, bibliotheken, kinderopvang, zwembaden, enz… Men probeert nu ook via een sluipende omweg van PPS-constructies (Privaat Publieke samenwerking) de privatisering binnen te loodsen. In Mechelen is men reeds bezig de gemeentelijke kinderopvang te privatiseren. Wanneer je dit aan de markt overlaat, ben je niet alleen de politieke democratische controle kwijt, maar zullen deze diensten ook steeds minder toegankelijk worden voor alle burgers. De protesten van ATTAC tegen de Bolkesteinsteinrichtlijn, en tegen het GATS-akkoord zijn hierop gericht. Ik denk dat veel stedelijke overheden nog steeds niet echt beseffen wat voor effecten deze akkoorden hebben."

TiensTiens: Gelooft u nog in een soort van ‘Bildung’? Ik weet dat dit op zich al een vreemde vraag is, maar ik zou zeggen dat iedereen gewoon baat heeft bij een tendens waarin we als mensen terug leren omgaan met de samenleving…of om het anders te zeggen met de grenzen van de vrijheid en van het samenleven.

Goeman: "Als ik daar op zich al niet meer in geloof, dan kan ik er beter mee ophouden. Op een bepaald moment in de geschiedenis is het ooit anders geweest, en ik geloof dat het uiteindelijk weer kan draaien ook. De manier waarop deze neoliberale tendens werkt, een tendens waar alles aan de macht van de economie wordt overgelaten, zal uiteindelijk haar eigen ondergang betekenen. Veel bedrijven en stadsbesturen zelfs, gaan echt niet meer akkoord met deze manier van denken. Als je ziet dat in Zuidoost-Azië de gehele bevolking in één keer geconfronteerd werd in 1998 met een gigantische werkloosheid en armoede, omdat de financiële markten, de speculatie (met geld op geld inzetten, een virtuele geldmarkt als het ware) de markt deed instorten. Die manier van handel zorgt ervoor dat de duurzaamheid van de productie er niet meer is. Er is geen controle van de politiek op de economische gang van zaken. Dat is het doel ook van ATTAC; de politiek terug boven de economie plaatsen en zo de economie teruggeven aan de mensen, aan de politieke democratie."

"Daarom pleiten we ook voor zoiets als de TOBINtaks, een taks op financiële speculatie. Maar, het is een moeilijk iets te praten over taksen. De overheden praten alleen nog over belastingsverlagingen. Daarom zal ATTAC ook naar de toekomst toe veel tijd steken in vorming over belastingen. Ik denk dat hierin een structurele oplossing ligt om veel problemen op te lossen. In plaats van de onzekerheid van hulp, willen wij terug een structurele oplossing om ten eerste de financiële speculatie in de hand te houden, en ten tweede met deze taksen een structurele oplossing te bieden. Op straat komen met deze thema’s en standpunten, is duidelijk aanwezig zijn in de publieke ruimte. Dat is Bildung. Je maakt mensen bewust van deze thema’s, zelfs al heb je het klimaat grotendeels tegen."

TiensTiens: ATTAC is een organisatie die zich sterkt focust op het sociaal-economische probleem. Maar, in Nederland nemen de socialistisch een nieuw standpunt in. In plaats van solidariteit, neemt ‘fatsoen’ een belangrijke plaats in. Herverdeling en solidariteit lijken verleden tijd? U bent ‘altmodisch’ denk ik dan provocatief?

Goeman: "Nederland is natuurlijk België of Vlaanderen niet. Dat moet men zeker in gedachten houden. Toch is het heersende discours hier ook veranderd. Waar men het vroeger nog had over structurele zaken, bijvoorbeeld qua herverdeling, komen nu echter aan in een klimaat waar caritas terug de overhand krijgt. In ieder geval weet ik dat we het discours, de heersende opinie tegen hebben. Ik maak me daarover niks wijs. Het gehele discours omtrent de liberalisering en privatisering is dominant geworden. Het enige wat je kunt doen is zoveel mogelijk een grens proberen te trekken. We kunnen zeggen, tot hier en niet verder. Ik denk dat het belangrijk is voor sociale bewegingen dat ze elkaar gaan zoeken. Daarmee bedoel ik de ontmoeting van bijvoorbeeld de vakbonden en ATTAC. Vorig jaar mocht ik zonder enige correctie op een betoging tegen de Bolkensteinrichtlijn (TiensTiens: akkoord over de liberalisering van de openbare diensten in de Europese Unie, waardoor alles blootstaat aan het principe van de vrije markt) vrijuit spreken. Er was niemand die mijn tekst op voorhand wou lezen. Dat is echt een vooruitgang!"

TiensTiens: Je kunt wel blij zijn dat verschillende bewegingen elkaar vinden, maar dan moet je nog altijd ‘de harten’ raken van de mensen. Ik zou zelfs provocatief zeggen dat rechts een ideologisch kader heeft dat rationeel en op lange termijn misschien niet juist is, maar ze raken de harten van mensen met hun ideologie. Sterker zelfs, Links ligt op zijn Gat! Moet links geen nieuw project zoeken; niet één die enkel een rationele verklaring heeft, maar ook één die de harten raakt?

Goeman: "Om te beginnen wil ik zeggen dat ik het feit dat sommige linkse bewegingen op hun gat liggen, niet echt erg vind. Ten tweede is het ook zo dat diegenen die nog steeds dromen over één groot verhaal, gedragen door één voorhoedepartij mogen blijven dromen. Dat is niet meer mogelijk. De grote andersglobalistische bijeenkomsten van Porto Alegré en Mumbai maar ook de Europese fora in Florence, Parijs en Londen tonen een beweging niet alleen van verscheidenheid, maar ook in voortdurende beweging.
Men zal nooit aanvaarden dat een of andere groep de koepel komt spelen. Maar in al deze verscheidenheid zal men op zoek moeten gaan naar gemeenschappelijke verhalen en bepaalde prioriteiten van politieke en sociale actie moeten afspreken. Het zal steeds een proces zijn waarin de eigen standpunten van de bewegingen individueel, steeds een stuk aan de kant zullen moeten worden gezet."

"De coherentie van het gemeenschappelijk verhaal zal in die zin nooit meer zijn als vroeger. Dit mag er ons niet van weerhouden inderdaad om een nieuw links verhaal te creëren van solidariteit en betrokkenheid. Maar ook een verhaal dat kwetsbaarheid toelaat. Ik zeg reeds jaren zonder schroom: laten we met zijn allen de rede heroveren, maar vooral de harten betoveren. Indien we daar niet in slagen, en het mondiale niet kunnen verbinden aan het stedelijke, en het persoonlijke belang niet aan het algemeen belang, zullen het Vlaams Belang en andere vormen van fundamentalisme en conservatisme terrein blijven veroveren."

TiensTiens: Om af te sluiten, als je naar Gent kijkt, dan zie je toch al een positieve evolutie aan de basis. Er is een proces op gang gekomen dat verschillende bewegingen bij elkaar brengt. Het is ‘beweging van bewegingen’ op stadsniveau. Zie je hierin een positieve trend?

Goeman: "Ik denk dat we dat verhaal echt goed moeten brengen. We zullen toch beter ons best moeten doen en de mensen actief proberen betrekken bij stedelijke ontwikkelingen, die ook mondiale ontwikkelingen zijn. Positief en sterk naar buiten treden als een geheel zal hier centraal staan. Daarom zal ik me blijven inzetten om zoveel mogelijk sociale en culturele bewegingen op stedelijk niveau te organiseren in een permanent sociaal forum. We zullen echter niet alleen goede verhalen moeten hebben, maar de mensen ook een blik op een veiliger toekomst moeten bieden met duurzame jobs, beter onderwijs, meer echte openbare ruimte, goedkopere en toch betere woningen. Dat betekent niet alleen een verdediging van de stedelijke democratie, maat ook een democratisering van de stedelijke politiek. Dat is meer dan multiculturele verdraagzaamheid of het organiseren van het grootste culturele volksfeest van Europa. Dat is een lange en harde politieke strijd met elkaar en voor elkaar."

TiensTiens: Ik wens u morgen reeds een betere wereld toe…

Debruyne Pascal