Eddy Maes, Objectief beweging voor gelijke rechten 18 mei 2006 – 18:39

In zijn reactie op de moorden verwijst assisenpleiter Jef Vermassen naar de maatschappelijke context van deze gruwelijke daad. “Kijk naar de samenleving, waar onverdraagzaamheid en racisme welig tieren. In zo’n sfeer krijg je bijna zeker uitwassen.”(1) Dit welig tierend racisme kan je vaststellen op straat, op café, op de werkvloer, … en natuurlijk ook op school. Heel wat leerkrachten moeten dat maar al te dikwijls vaststellen en proberen daar iets aan te doen. Racisme blijkt ook de voedingsbodem voor het toenemend succes van het Vlaams Belang onder jongeren. VUB-onderzoeker Anton Derks stelt vast “dat vooral negatieve houdingen ten aanzien van migranten doorslaggevend zijn als factor voor een VB-voorkeur.”(2)
Als verantwoordelijke voor dit klimaat wijst men terecht naar het Vlaams Belang als ‘dealer in racisme’ en naar het banaliseren van het racisme. Maar wordt het ook niet hoog tijd voor een kritisch onderzoek van het gevoerde beleid rond racisme en migranten?

Racisme werd voor het eerst als een ernstig probleem ervaren door brede maatschappelijke en politieke geledingen na de zwarte zondag van november ’91. Verschillende initiatieven als Objectief, Hand in Hand en Charta kwamen op gang. Objectief startte een petitie met als uitgangspunt: “niet de aanwezigheid van migranten is het probleem, maar racisme, discriminatie en fascisme.” Tegen het voorjaar van 1995 hadden meer dan een miljoen mensen die petitie getekend waarin ze van de regering “een positieve en radicale oplossing van het probleem van het racisme in onze samenleving” eisten.
Wat hebben onze beleidsmensen hiermee gedaan? Wat hebben ze gedaan met de verschillende edities van de Eurobarometer die ze geregeld op hun werktafel vonden. Uit deze peilingen die de Europese Unie geregeld uitvoert, bleek telkens weer dat België in vergelijking met andere Europese landen heel zwak scoort inzake aanvaarding van de multiculturele samenleving. Toch bleef een reactie uit. Schuldig verzuim?

De opeenvolgende regeringen hebben geen coherent beleid uitgewerkt om het diepgeworteld probleem van racisme in onze samenleving aan te pakken. Een manke racismewet moest de uitwassen aanpakken, en het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding kreeg daarin de rol van maatschappelijk aanspreekpunt. Daarnaast zagen we nog enkele mediathieke campagnes en dan was de kous af.
Integratie en het integratiebeleid werden en zijn de centrale aandachtspunten in het regeringsbeleid en van de politieke verantwoordelijken. Het is een integratiebeleid dat als uitgangspunt heeft dat de aanwezigheid van migranten wél een probleem is. Allochtonen – en dan vooral de arme sloebers uit ontwikkelingslanden - moeten zich in onze maatschappij inpassen. Nochtans lees ik in Van Daele bij integratie: “het als gelijkwaardig opnemen van een bevolkingsgroep (van een ander ras) in een bepaalde maatschappij.” In deze omschrijving ligt de hoofdverantwoordelijkheid bij de ontvangende bevolkingsgroep, bij de meerheid. Maar het integratiebeleid legt de hoofdverantwoordelijkheid bij de allochtonen. Dat er grote problemen zijn van racisme bij de ‘ontvangende groep’, de autochtonen is geen onderwerp van het beleid. We hebben dus te maken met een falend integratiebeleid, in de eerste plaats op het vlak van de aanpak van het racisme.

Voor alle duidelijkheid: laat me niet zeggen dat alle Belgen racist zijn. Integendeel, veel autochtonen zijn dat niet en dat bewijzen ze elke dag. Maar de tienduizenden die met de petitie van Objectief werkten, de vele leerkrachten die proberen in te gaan tegen het groeiend racisme, … blijven in de kou staan. Antiracistische organisaties krijgen geen steun, kwamen na de acties n.a.v. de zwarte zondag van november ’91 op droog zaad te zitten. School zonder Racisme, een organisatie die prachtig werk levert in de ondersteuning van scholen en leerkrachten, werkt zonder structurele subsidie. Ze kan de toenemende vragen voor vorming en ondersteuning niet aan. Voor dit jaar zag ze zelfs een voltijds personeelslid verdwijnen omdat de Vlaamse Gemeenschapscommissie van Brussel de subsidie aan hun werking schrapte.
Dat terwijl de kanker van het racisme zo diep in onze maatschappij doorgedrongen is, dat het een langdurige chemotherapie vraagt, een coherent beleid op lange termijn. Een ‘chemotherapie’ die steunt op de positieve opbouwende krachten en die niet, zoals bij de medische chemotherapie, een deel ervan vernietigt. Tegelijk dringt zich een herziening van het gevoerde integratiebeleid op, een beleid dat vooral het disciplineren van migranten uit ontwikkelingslanden tot doel heeft. Het moet een beleid worden gericht op “het als gelijkwaardig opnemen” van de allochtonen in onze samenleving, zoals Van Daele het zo mooi omschrijft. Een beleid dat structurele antiracistisch educatief werk ondersteunt, net zoals dat het geval is op het vlak van ontwikkelingssamenwerking, milieubeheer, enz.

Eddy Maes
Coördinator vzw Objectief, beweging voor gelijke rechten
(1) De Morgen, 12 mei ’06
(2) De Morgen, 8 april ‘06