Foto: F.Gordon
Tekst: Fototrekster

Sinds wanneer bestaat Kinderen Zonder papieren? Hoe is het ontstaan?

"Uit verontwaardiging en machteloze woede ontstond in 2005 de Beweging voor Kinderen zonder Papieren. De voorbije jaren stelden leerkrachten en klasgenootjes vast dat kinderen van uitgeprocedeerde vluchtelingen van de ene op de andere dag uit de klas verdwenen. Die kinderen worden met hun ouders eerst gevangen gezet in een gesloten inrichting om dan naar hun land van herkomst teruggestuurd te worden, weggerukt van vriendjes, jeugdbewegingen,… kortom uit heel hun sociaal leven."

"De roots liggen bij de Omni Mundo school in Antwerpen van Jos Geudens. Hij was leraar Nederlands voor nieuwkomers in de Omnimundo-school in de Van Maerlantstraat, vlakbij de Atheneum en de Rooseveltplaats in Antwerpen. Vanuit de ervaring van kinderen die van de schoolbanken geplukt worden en teruggestuurd worden naar hun land van herkomst, startten Jos en de Omnimundo-leerkrachten de Beweging van de kinderen zonder papieren op."

"De Omnimundo- school deed ook toen al aan sociale werking,leerkrachten gingen op thuisbezoek en werden geconfronteerd met de soms wel heel erbarmelijke leefomstandigheden waar mensen zonder papieren mee te maken krijgen:krotwoningen, dikwijls geen sanitaire voorzieningen,…."

"Op school zorgde de leerkrachten voor deze kinderen: een douche geven, zorgen dat ze te eten hadden,… Het hing Jos hier echter 'zijn botten uit'. Jarenlang heeft hij voor de rechten van mensen zonder papieren geijverd, en nu is hij zelf een soort vluchteling. (Hij vertrok naar Mombassa, nvdr). Het racisme in Antwerpen werd hem té erg. Hoe het gesteld is met het racisme en de bestuurskwaliteit in Mombassa weten we niet, maar er zijn wel gelijkenissen met Antwerpen. Jos Geudens zegt er zelf over: "Mombassa is maar half zo groot als Antwerpen, maar het is ook een havenstad met een minderheid van moslims én een toeristenstad. Veel gelijkenissen dus, al zijn de leefomstandigheden er nog schrijnender ."

"Stap voor stap zijn we dan richting het departement Onderwijs gegaan ( Minister Dewael stond toen nog in voor het departement asielbeleid), waarbij verschillende scholen van andere steden zich ook bij aansloten, om de documenten te ondertekenen, die zeggen dat elk kind recht heeft op onderwijs, dat het dus niet kan, dat een kind zomaar van de schoolbanken wordt geplukt."

"Minister Duquesne wou dat kinderen zonder papieren vanaf Pasen tot einde schooljaar niet van de schoolbanken konden worden gehaald, wij ijverden dat kinderen gedurende het hele schooljaar niet van de schoolbanken mogen gehaald worden."

"Kinderen kregen (en krijgen) nog steeds te horen dat "er geen rechten kunnen verworven worden door school te lopen". Hierdoor wordt het bestaan van die kinderen ontkend. Meer nog, men praat hen een schuldgevoel aan tegenover hun ouders, want het is hun "fout" dat zij hier zonder papieren zijn belandt,…."

Wat zijn de gevolgen voor deze kinderen?

"Het spreekt voor zich dat de psychologische gevolgen enorm zijn. Je moet je maar eens indenken: Dikwijls verzwijgen de ouders hun "illegaliteit" tegenover hun kinderen. Bij een uitwijzing worden kinderen uiteengetrokken van hun ouders, meisjes bij de moeder, jongens bij de vader."

"Plots staat daar de politie, de ouders worden geboeid afgevoerd,met meestal nog een overnachting in een politiecel,…. De angst bij deze kinderen,…. "Heeft mama of papa iets misdaan? Zijn het criminelen?"…."

Om dan in een gesloten centrum te belanden,…

"Waar de situatie nog alleen verergert,…in de gesloten centra krijgen de psychiaters geen toelating meer. Kinderpsychiater Peter Adriaansens is de toegang geweigerd…"

"In de gesloten centra bestaat de medische verzorging uit enkele verplegers die selecteren of een docter nodig is. Vroeger kwam Artsen Zonder Grenzen in de centra maar uit protest tegen de slechte verzorging stopte zij hun bezoeken. Ik weet niet echt of het uit protest is dat ze zijn gestopt… het is een beetje hun filosofie dat hun werk na een tijd moet overgenomen worden door de overheid. Op dit moment is er dus geen structurele onafhankelijke medische dienstverlening in de gesloten centra, wat zeer verontrustend is."

(Een verslag hierover, na een bezoek aan 127bis staat ook te lezen op de site van de beweging van Kinderen Zonder papieren).

"Als er iemand zwaar ziek wordt, gebeurd een overplaatsing naar een gespecialiseerde setting (ziekenhuis) maar zelden…. Na 21:00 uur weigert men soms ook om nog medicatie te geven,… Als er dan iets ernstig misloopt komt dat eigenlijk neer op schuldig verzuim, …."

"Van opvolging van trauma’s is dus geen sprake,… Het excuus van het beleid: "De opsluiting is toch maar van korte duur". (De maximumtermijn van opsluiting in Europa is 18 maanden, in België nu; 2 maanden maar opnieuw verlengbaar bij beroep of protest). Bovendien komt bij een overplaatsing naar een ander centrum of een mislukte uitwijzingspoging de teller terug op nul,…Je zou dus kunnen zeggen dat mensen voor altijd vastgehouden kunnen worden."

"Of ze proberen het aan de goegemeente nog anders te verkopen onder het mom van 'We kunnen toch niet iedereen binnen laten?' Als je daar even het op de Universele Verklaring van de Rechten van de mens gebaseerde Verdrag inzake de Rechten van het Kind naast legt, kom je tot de conclusie dat de Staat zélf illegaal bezig is,…. België heeft namelijk dat verdrag in 1990 ondertekend."

Dikwijls krijg je spijtig genoeg de kritiek te horen:"Al die manifestaties brengen toch niets op".

"Ze brengen zeker op! Er is veel goodwill ontstaan vanuit verschillende scholen, waardoor het draagvlak breder wordt. Veel onderwijskrachten zetten hun schouders er mee onder."

"De alertheid is groot.Onlangs dreigde een gezin uit Geraardsbergen nog uitgewezen te worden.We zijn direct op straat gekomen en het gezin kwam na een week vrij."

"Kinderen Zonder Papieren werkt rond individuele gevallen, steeds 1 gezin,…
We informeren mensen juridisch, over hun rechten, en we reageren direct. Dit werpt vruchten af, we zien dat het afschrikeffect werkt, minder gezinnen belanden nog in gesloten centra."

"We proberen ook burgemeesters in verschillende gemeenten te overtuigen om geen uitwijzingen meer door hun politieoversten te laten uitvoeren."

"We controleren ook de verschillende omzendbrieven en klagen op die manier ook de opsluitingen aan."

"Ook de kinderrechtencommissaris is een goede coalitiepartner, ook zij klaagt de detentieschade van opgesloten kinderen zonder papieren aan."

Op 17 april werden er door Freya Piryns (Groen!)nog vragen gesteld in de Senaat aan de huidige Minister van Migratie en asielbeleid (Annemie Turtelboom), een samenvatting:

"In het regeerakkoord staan twee paragrafen over het opsluiten van kinderen. De regering zegt dat ze alternatieven wil zoeken voor het opsluiten van gezinnen met minderjarige kinderen in gesloten centra op basis van onder meer de studie van SumResearch. De regering neemt zich voor te investeren in specifieke opvangmogelijkheden die zich onderscheiden van de huidige gesloten centra. Verder stelt het regeerakkoord dat uitzonderlijk en voor een korte periode ouders kunnen worden onderworpen aan sommige vrijheidsbeperkende maatregelen. Wanneer gezinnen met kinderen uitzonderlijk moeten worden opgevangen in gesloten centra, dient dit volgens het regeerakkoord zo kort mogelijk en met de best mogelijke omkadering te gebeuren. De minister is nu bijna een maand in functie. Het feit dat we nu een afzonderlijke minister voor Migratie- en asielbeleid hebben is al een heel verschil met de vorige regering.
De minister weet ongetwijfeld dat België het kinderrechtenverdrag en het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens schendt door kinderen van asielzoekers op te sluiten. Ik heb alle gesloten asielcentra in Vlaanderen bezocht. Ik heb vastgesteld, en verschillende rapporten wijzen er ook op, dat kinderen in gesloten centra – door toedoen van onze overheid –traumatiserende ervaringen oplopen wegens feiten waarvoor ze zelf geen verantwoordelijkheid dragen. Maatregelen om België internationaal in regel te krijgen zijn dus bijzonder dringend. Ik kan dan ook aannemen dat de minister op dit punt snel aan het werk wil gaan."

"De heer Dewael die in de vorige regering bevoegd was voor het asielbeleid, zei dat het rapport van SumResearch niet voldeed en geen echte alternatieven bood. Ik schrik er dan ook van dat rapport terug te vinden in het regeerakkoord."

"Is de minister er zich van bewust dat opsluiting van kinderen van asielzoekers ingaat tegen het internationaal kinderrechtenverdrag en tegen het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens? Hoeveel kinderen zitten er op dit moment in een gesloten centrum? In welke specifieke opvangmogelijkheden zal er worden geïnvesteerd en wanneer? Wat wordt er precies bedoeld met 'uitzonderlijk en voor een korte periode'? Over welke uitzonderingen zal het gaan en over welke periode? Wat wordt precies bedoeld met 'sommige vrijheidsbeperkende maatregelen'? Over welke maatregelen gaat het?"

Antwoord van Annemie Turtelboom:
Kinderen vasthouden is mijns inziens niet in strijd met het Internationaal Verdrag van de rechten van het kind, het IVRK, en evenmin met het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, het EVRM. Verschillende gerechtelijke beslissingen, waaronder het arrest van de Kamer van inbeschuldigingstelling van het Hof van Beroep van Brussel van 23 juni 2005 en het arrest van de Kamer van inbeschuldigingstelling van Luik van 8 december 2005 bevestigen dat een buitenlandse minderjarige vasthouden niet in strijd is met artikel 37 van het IVRK van de Verenigde Naties van 20 november 1989 en evenmin met artikel 5 van het EVRM, weliswaar onder de beperking dat het moet gaan om een maatregel in laatste instantie en dat de periode van vasthouding vrij kort moet zijn.

"Ik heb, net als mevrouw Piryns, al heel wat gesloten centra bezocht. Ik heb ze nog niet allemaal gezien, maar de andere staan voor de komende weken in mijn agenda. Voor mij als minister is het immers uitermate belangrijk te weten hoe gezinnen met kinderen dagelijks in de gesloten centra worden opgevangen en verzorgd."

Mevrouw Freya Piryns (Groen!):

"Het antwoord van de minister stelt me eigenlijk zwaar teleur. Ik dacht dat er onder ons een echte consensus over was gegroeid dat kinderen opsluiten niet kan en dat er zo snel mogelijk een eind aan moet komen. In uw antwoord klinkt dat echter niet als een absolute prioriteit."

"Volgens de minister is kinderen vasthouden niet in strijd met de internationale regelgeving. Mag ik dan vragen om het rapport van de Vlaamse Kinderrechtencommissaris eens grondig te lezen? Daarin wordt de tegenstrijdigheid goed onderbouwd."

"Als de minster gesloten centra heeft bezocht, heeft ze toch kunnen vaststellen dat, ook al zijn er onderwijzers en is er een leslokaal, de gesloten centra moeilijk anders kunnen worden omschreven dan als een gevangenis. De ramen hebben geen gordijnen en in de zeer kleine kamertjes zitten vaak verschillende gezinnen samen opgesloten. De kinderen kunnen zelden of niet buiten spelen en vaak nog in een voor kinderen onaangepaste omgeving. De wijze van opsluiten en de opsluiting op zich traumatiseren."

De opsluiting van kinderen in gesloten centra is wél strijdig met het IVRK, enige verduidelijking:

"Artikel 37 van het IVRK stelt dat de opsluiting van kinderen enkel een uiterste
maatregel kan zijn en dit voor de kortst mogelijke duur. Opsluiting geldt in België niet
als uiterste maatregel maar gebeurt systematisch. Wat de kortst mogelijke duur van de detentie betreft, kunnen we duidelijk zijn: detentieperiodes van meerdere maanden vormen
geen uitzondering. Onlangs nog werd een driejarig kind vijf maanden lang vastgehouden in een gesloten centrum. Enkel een tussenkomst van het Europees Hof kon ervoor zorgen dat het
kind en zijn ouders in vrijheid werden gesteld."

"De huidige Belgische praktijk van opsluiting
van minderjarigen louter omwille van hun verblijfsstatus schendt wel duidelijk het
IVRK. De Dienst Vreemdelingenzaken stelt zelf dat de opsluiting van gezinnen met
kinderen een volwaardig onderdeel is van het uitwijzingsbeleid."

"Tot slot herinnert Artikel 3 van het Kinderrechtenverdrag eraan dat dat bij alle
maatregelen betreffende kinderen het belang van het kind de eerste overweging moet zijn. Het opsluiten van kinderen in een gesloten centrum met een gevangenisregime is
vanzelfsprekend niet in het belang van het kind. Integendeel, de opsluiting leidt volgens
verschillende kinderpsychiaters tot zware trauma’s en een remming van de ontwikkeling van
het kind."

"De onderschrijvende organisaties roepen de Minister en het Parlement op om dringend een
einde te stellen aan deze wantoestanden. Beweging voor Kinderen zonder Papieren
Unicef België, Amnesty International Vlaanderen, Liga voor de Mensenrechten, Ligue de Droits de l’Homme, Childfocus, Ankie Vandekerckhove (Vlaams Kinderrechtencommissaris), Kinderrechtencoalitie Vlaanderen, Service Droit des Jeunes, Le Coordination des ONG pour les Droits de l’Enfant, Le Délégué général aux droits de l’enfant."

Op 27 april is er opnieuw een manifestatie aan het gesloten centrum van Merksplas. Wat zijn jullie eisen?

"Wij willen totaal alternatieven: oplossingen.
Een totale stopzetting van arrestaties en opsluitingen en een humaan regularisatiebeleid."

"Een gouden gevangenis blijft een gevangenis…. Kinderen opsluiten kan niet,nu niet, nooit niet. En wij doen geen toegeveningen !!!!"

Meer info: http://www.kzp.be/ of http://www.kzp.be/wordpress/

Secretariaat Kinderen Zonder papieren:
VLOScentrum
 Kasteelstraat 4
9100 Sint-Niklaas

tel.: 03 766 29 13
fax: 03 777 97 76

Manifestatie Kinderen Zonder Papieren:

Zondag 27 april 15:00u
Steenweg op Wortel 1A te Merksplas