Thierry16 juli 2008 – 00:47

Shehu Sani is in Nigeria gekend als de leider van het Socialistische Front van het Noorden en van de Coalitie voor een Burgerrechtenmaatschappij en is lang geen vreemde als het op controverses aankomt. Reeds talrijke keren werd hij vast gehouden wegens zijn mensenrechten activiteiten en hij kreeg ooit levenslang onder het Abacha regime. Het afgelopen jaar publiceerde hij vijf boeken, over politieke moorden in Nigeria, over religieus geweld in het Noorden, een collectie gedichten over armoede en andere verwante problemen, en een stuk over militair dictatorschap.

Waarover gaat het boek Phantom Crescent?

Shehu Sani - "Het is een toneelstuk, maar niet mijn eerste. Hiervoor heb ik nog andere stukken geschreven. Ik kon het stuk eigenlijk op eender welk moment geschreven hebben omdat het de mensen wil bewustmaken van de toestand waarin ze leven. De reden waarom ik het geschreven heb is simpelweg om een podiumvertoning te gebruiken om de mensen te onderrichten over hoe ze hun fundamentele burgerrechten kunnen verdedigen en beschermen. Het is ook bedoeld om de mensen ertoe aan te zetten zonder aarzelen hun constitutionele, politieke en burgerrechten te laten gelden. Het is mijn intentie om een boodschap te zenden aan wie het land besturen en aan de leidende klasse in het algemeen. Ik wil hen zeggen dat door publieke ambten na te streven bij het institutionaliseringsproces en terwijl ze onder eed zweren de grondwet van de Federale Republiek van Nigeria te verdedigen en te beschermen, dat ze tegelijk verplicht zijn om een regering te leiden en doen werkzaam zijn, en dat ze de mensen moeten voorzitten in overeenstemming met wat de grondwet bepaalt. Een van de fundamentele verschillen tussen dictatorschap en democratie is het effectief zijn van de wet en respect voor de fundamentele rechten van de burgers. Als schrijver, toneelschrijver, en als activist, geloof ik niet in seminaries organiseren, workshops en conferenties - met wel duizend per jaar - zonder een impact op het leven van de mensen en zonder de noodzakelijke klare taal te spreken ten aanzien van politieke leiders. Men kan beter toneelspelen gebruiken om een duidelijke boodschap over te brengen."

"Het boek werd nu juist onderwerp van omstredenheid omdat het gaat over de zaak van de principes en van de toepassing van het Sharia systeem. Enkel onwetende mensen hebben het boek niet gelezen. Wie het als controversieel behandelen, zijn mensen die er gewoon een zaak willen van maken, of nog die sentimenteel zijn in hun manier van denken."

"Nochtans was het boek niet controversieel bedoeld. Het feit blijft dat in een democratie mensen het recht moeten hebben om hun mening uit te drukken. Men kan zich niet schuilen achter eender welke religieus dictaat om de rechten van burgers te ondermijnen en te ontwrichten. Ik ben zelf moslim, maar geloof dat we geen spirituele leiders hebben. Mensen gaan in de run voor verkiesbare posities via seculiere politieke partijen, drukken hun posters en houden campagne beloftes om wegen, water, elektriciteit te voorzien, alsook een verbetering van de levensomstandigheden. Welnu, eens je een politieke post bekleedt, moet je je verantwoordelijkheid hoog houden, als een leider die verkiezingen kon winnen en een contract heeft met de mensen. Je moet beter niet schuilen achter religie en restrictieve wetten aanwenden om te vermommen dat je je verplichtingen niet hebt nageleefd. Ik geloof dat dit dingen zijn die we duidelijk van elkaar moeten kunnen zeggen. Mijn toneelstuk wil eenvoudigweg opvoeden, informeren en een duidelijke boodschap overbrengen. Het is ook bedoeld om mensen te inspireren en hen te doen opstaan om hun rechten te verdedigen, omdat het enkel daardoor is dat we onze democratie kunnen veilig stellen."

Het lijkt er op dat de positie van het gerecht niet duidelijk is over het boek. Is het nu verboden of niet?

"Tot hiertoe was de sharia rechter ambigu in zijn beslissingen. Het eerste rechtsorder dat we kregen, had ons de verdere circulatie tegengehouden, distributie zowel als vertoon van het stuk. Daarom keerden we terug naar de rechtbank en wij beargumenteerden onze zaak. De rechter velde slechts een veralgemeend oordeel, wat bijzonder onduidelijk is. Van wat ik opgemerkt heb, heeft het rechtshof eenvoudigweg beide kampen willen voldoening geven. Toen men vroeg of het boek nu verbannen is of niet, bleef de rechter simpelweg zwijgen, zeggend dat hij geen jurisdictie heeft om de zaak te behandelen. Het lijkt erop dat hij zowel ons als de tegenpartij niet wou beledigen. Ondertussen zijn mijn tegenstanders naar het sharia hoger gerechtshof gegaan. Het hoorde tot hun gebeden dat de rechtbank de rechter zou dwingen om de zaak te behandelen. Ik denk dat de zaak nu in dit stadium zit. Maar onze eigen wettelijke vertegenwoordigers zijn ook daar present, want op het einde van de dag willen we een duidelijk antwoord krijgen zodat we kunnen verdergaan met de opvoering van het stuk."

Kreeg het boek ook weerklank buiten Nigeria?

"Tot dusver heb ik veel aanbod gekregen. Heel wat mensen zijn tot mij gekomen zowel hier als uit het buitenland. Ze willen dat ik het theaterstuk Phantom Crescent opvoer in Londen, Parijs of op andere plaatsen. Maar ik ben niet geïnteresseerd om het stuk naar Europa te brengen, omdat ik eenvoudigweg de mensen hier, in mijn eigen omgeving, wil voorlichten. Ik heb geen plannen om er een show business van te maken. Ik heb mijn boek geschreven om mijn eigen mensen te bereiken en om een duidelijke boodschap mee te geven. Daarom moet het hier vertoond worden en nergens anders."

Wat is je standpunt over de sharia?

"Sharia wordt toegepast in een aantal landen waar geen tekort is aan goede wegen, elektriciteit, medische verzorging, scholen, enz. Iedereen leeft er naar eigen verantwoordelijkheid. Maar hier, in Nigeria, is er zo veel armoede, verwaarlozing, ellende. Mensen hebben het hard te verduren, kunnen nauwelijks hun kinderen naar school sturen, hun rekeningen betalen, leven vanuit hun menselijke waardigheid. In deze samenleving heb je een enorme kloof tussen rijk en arm, niet omdat de rijken hard werken maar ze zijn eenvoudigweg welvarend omdat ze ofwel direct toegang hebben tot de staatskist, ofwel contacten hebben met mensen in machtsposities. Er is een massa mensen die het moeilijk heeft om zelfs te eten en te drinken. Drie jaar geleden verbleven zes mannen twee jaar lang in een gevangenis in Zaria. Ik heb er met mijn team van juristen moeten tussenkomen om hen vrij te krijgen want ze zaten daar te wachten op een amputatie. Een van hen had een zak rijst gestolen, een andere provisie voor thee voor zijn zwangere vrouw, en twee andere: de ene stal een geit en de andere een ram. Je moet weten dat dit een land is waar miljarden aan devisen ontvreemd zijn door degenen in machtsposities. Ik geloof dat vooraleer je kan spreken over het toepassen van eender welke wet in onze samenleving, je moet zien dat de leiders criminele activiteiten onmogelijk maken door de problemen van armoede aan te pakken. Maar hier leven wij in een situatie waar het echt moeilijk is. In Nigeria’s 136 gevangenissen worden 80 procent van de gevangenen vast gehouden voor misdrijven die betrekking hebben op minder dan 60 Euro. Het is een situatie waarin grotere dieven vrij rond lopen terwijl gouwdiefjes de prijs betalen."

"Het is een realiteit in dit deel van het land dat de politieke klasse, in samenwerking met de clerus en de traditionele leiders, ermee is doorgegaan om religie te gebruiken voor eigen beperkte doelen, namelijk om te domineren, om mensen te onderdrukken en om de belangen van hun eigen klasse en diens socio-economische interesse te behartigen. Ik geloof dat de voorbije acht jaren, sinds de introductie of lancering van de sharia wetcode in de noordelijke staten, geen enkele belofte die de politiekers gemaakt hebben is waargemaakt. Men heeft de islamitische code aangeprezen als een oplossing voor alle socio-economische problemen die het land benevelen, maar acht jaar later is er nog steeds geen verandering. Wij hebben een systematisch en institutioneel uitmelken gezien van de staatskist door gouverneurs die zelf hadden geparadeerd als volgelingen van de sharia. Wij hebben dubbele standaarden zien hanteren door deze gouverneurs. Wij hebben duidelijke gevallen gezien van schendingen van mensenrechten door zogenaamde Hishab of politie die moet toezien op de naleving van de sharia, maar slechts een instrument is van repressie in de handen van gouverneurs die opereren in hùn sharia staten."

"Wij hebben gevallen gezien waarbij de oppositie in die staten vermorzeld werd, op grond van de argumentering dat elke act van weerstand tegen regeringsrichtlijnen als afvalligheid of als confrontatie tegen de islam wordt gezien. Ondertussen worden syndicalisten, auteurs, mensenrechtenactivisten geïntimideerd en lastig gevallen. Terwijl iedereen verondersteld wordt stil te blijven omdat, zoals ze zeggen, religie een zeer gevoelig onderwerp is. Religie wordt in dit deel van het land gebruikt om weerstand te neutraliseren, om mensen te indoctrineren met de ideologie van het fatalisme. Religie wordt duidelijk misbruikt om te verzekeren dat de onderdrukten hun benarde toestand aanvaarden zoals hij is. De clerus in dit land staat altijd aan de kant van de machthebber. In andere delen van de wereld nochtans is hij in staat een progressieve rol te spelen in termen van strijden voor democratie en gerechtigheid voor het volk."

"Acht jaar geleden werd ik afgedaan voor een anti-sharia strijder. Maar ze hebben ingezien dat ze me niet kunnen stoppen te doen wat goed is voor de samenleving. Moslims gaan nu zelf inzien dat ze voor hun rechten moeten opkomen. Zoals recent nog in Zamfara waar bestuurders van okada taxi’s (motorfietsen) de staff van de sharia commissie uit hun hoofdkantoor hadden verjaagd omdat chauffeurs geen vrouwen meer mochten meenemen achterop de bromfiets en ze hierdoor hun inkomen drastisch hadden zien verminderen."

"Ik geloof dat om de sharia effectief te kunnen toepassen er een aantal dingen noodzakelijk zijn. Ten eerste moet er voorlichting en opvoeding zijn voor zowel voor- als tegenstanders van het systeem. Ten tweede moet er een ernstige poging ondernomen worden om de problemen van armoede aan te pakken. Bijvoorbeeld, je zou moeten beseffen dat als je proper water aanbrengt, je meteen ook de problemen van ziektes aanpakt. Je moet niet omgekeerd te werk gaan. Daarom geloof ik dat we de oorzaken moeten bestrijden die mensen tot criminaliteit drijven of anders zal je er enkel in slagen mensen te straffen en hen gevangen te houden zonder dat er iets wordt opgelost."

Thierry Limpens (red.),
voor Nieuw Thabor in Kaduna
www.thabor.org

Wij maakten gebruik van het interview afgenomen door Sumaila Umaisha voor de 16/2/08 editie van New Nigerian newspapers en van Segun Olatunji ‘s interview voor The Punch newspaper op 13/10/2007.