Marc Vandepitte18 augustus 2008 – 17:00

Stel dat ze constant reportages maken over de abominabele huisvesting en werkomstandigheden van illegalen, over de steun van België aan de oorlog in Afghanistan en het feit dat daarin reeds meer burgers omkwamen dan onder het Talibanregime, over de steun aan de folterpraktijken van de VS via het toestaan van CIA-vluchten, over bijna veertig procent fascistische stemmers in bepaalde regio’s en de verontrustende graad van racisme in het grootste landsdeel, … Stel je voor dat ze het land associëren met pedofilie, snuivende sportlui, het wurgen van asielzoekers, het laten ontsnappen van topgangsters of een premier die het nationaal volkslied niet kent. Het zou niet gaan om leugens, maar we zouden deze berichtgeving ongepast, oneerlijk en tendentieus vinden. Terecht.

Nochtans is het ongeveer dit wat vandaag gebeurt ten aanzien van China: er wordt permanent ingezoomd op het gebrek aan mensenrechten en vrije meningsuiting, op het autoritair karakter van de overheid, op het onderdrukken van Tibet, op de milieuproblemen, op de corruptie, de urbanisatieperikelen en ga zomaar verder. Zelfs bij pure sportevenementen zijn er dezer dagen constant al dan niet subtiele toespelingen of commentaren over een of ander negatief aspect van de Chinese samenleving. Het Rijk van het Midden wordt globaal genomen afgeschilderd als een hardvochtig en onmenselijk land, dat de Spelen wanhopig gebruikt om zijn imago op te poetsen. Bij die beeldvorming zijn er gelukkig uitzonderingen, die de regel bevestigen.

Verre van ons om te beweren dat het land geen problemen zou kennen, integendeel. China industrialiseert vijf maal zo snel als wij in de negentiende en twintigste eeuw en het gaat over vier maal zoveel mensen als toen in Europa. Iedereen die de geschiedenis kent beseft dat industrialisering een brutaal proces is. Als je de schaal en de snelheid van China in rekening brengt, kan het dus niet anders dat het land voor gigantische uitdagingen staat. Onze eigen geschiedenis helpt al heel wat om een en ander te kunnen duiden. Maar om een zich evenwichtig beeld te kunnen vormen is het minstens zo belangrijk de situatie in een correct perspectief te plaatsen. China moderniseert in recordtempo, maar is nog steeds een derdewereldland. Het BNP per inwoner is vijf maal lager dan het onze. De lonen stijgen er snel, maar zijn nog steeds maar een fractie van die in West-Europa. Het land vergelijken met, of afmeten aan België of een ander rijk land is dan ook onzinnig. Het is, om het in sporttermen te zeggen, topprestaties verwachten van iemand die nooit aan sport doet en hem dan vrolijk afkraken.

Als je over China zinnige zaken wilt zeggen moet je dat doen in het licht van vergelijkbare landen. Enkele voorbeelden. China heeft de honger uitgeroeid, dat kan tellen voor een vijfde van de wereldbevolking. De afgelopen maanden waren in een veertigtal landen voedselrellen, niet in China. De kindersterfte is er driemaal lager dan India, d.w.z. dat in dat laatste land jaarlijks 1,3 miljoen kinderen teveel sterven in vergelijking met zijn noorderbuur. De Internationale Arbeidsorganisatie geeft twee landen aan als model voor het efficiënt uitroeien van kinderarbeid: Brazilië en China; buurland India telt nog steeds veertig miljoen kindarbeiders. China heeft sinds de jaren tachtig meer dan vierhonderd miljoen mensen uit de extreme armoede gehaald. Dat is nooit gezien in de wereldgeschiedenis. In diezelfde periode zijn er in Latijns-Amerika 14 miljoen extreem armen bijgekomen en in Afrika honderdvijftig miljoen.
Tot zover het sociale. Wat te denken van het politieke en de mensenrechten? Er valt heel wat te zeggen over de politieke bestuursvorm, zeker naar onze maatstaven. Maar een recent onderzoek aan de Columbia Universiteit van New York toont aan dat de Chinezen meer tevreden zijn over hun politiek systeem dan de inwoners van zeven buurlanden, waaronder Japan en Zuid-Korea. En dan hebben we het nog niet over de politieke situatie in Myanmar, Indonesië en Pakistan, of de terreur in India en Sri Lanka, de aanslepende burgeroorlog in de Filippijnen.

En de mensenrechten? Ook daar kan veel over gezegd worden, maar het is heel vaak subjectief gekleurd. De UNDP, het ontwikkelingsorgaan van de VN heeft terzake een objectief meetinstrument ontwikkeld: de human development index. Volgens deze indicator groeit China van alle landen uit de regio overduidelijk het snelst. The Economist, die je allesbehalve pro-Chinese vooringenomenheid kan toedichten, stelt dat China vandaag veel vrijer is dan tien, twintig jaar geleden en dat drukkingsgroepen en ngo’s zich vrijer kunnen beweging, zij het binnen de gekende krijtlijnen. ‘Veel derdewereldlanden zouden een oorlog beginnen om de problemen te mogen hebben van China’, kopte de Financial Times onlangs, op zijn zachtst gezegd ook al geen fan van het land.
China werd vorig jaar met meer dan tweederde van de stemmen verkozen in de mensenrechtenraad van de VN, terwijl de VS zich geen kandidaat durfde stellen. Dat hoeft niet te verwonderen. In de landen van het Noorden is China meestal kop van jut in de media en bij de politieke elite. In de landen van het Zuiden daarentegen wordt met stijgende bewondering gekeken naar de indrukwekkende moderniseringspurt van dit derdewereldland. Dat is een merkwaardig fenomeen. Het is alsof het BNP per inwoner bepalend is voor de appreciatie van het land. Misschien zegt wat we over China zeggen, en vooral de wijze waarop, veel meer over onszelf dan over het Aziatisch land. Om het met Chinese filosoof Lao-Tse te zeggen: ‘De waarheid klinkt als haar tegendeel’.

Marc Vandepitte, schreef samen met Ng Sauw Tjhoi Made in China. Meningen van daar, Epo, Berchem 2006.