Hierbij stuur ik u de concept-tekst voor mijn Volkskrantblog van morgen

Minister Middelkoop, de waarheid, christelijke politiek en politiek in het algemeen

Afgelopen woensdag kreeg minister van Middelkoop het weer eens moeilijk. De Telegraaf meldde triomfantelijk dat hij in een spoeddebat de Tweede Kamer tekst en uitleg zal moeten geven over over zijn leugenachtige gedraai over het interview dat hij kortgeleden aan De Telegraaf gaf over de toekomst van de Nederlandse missie in Afghanistan.

Verschillende commentatoren herinnerden er aan dat Van Middelkoop al vaker iets uit te leggen had. 'Het is misstap nummer drie in een jaar tijd', noteerde Yvonne Doorduyn fijntjes in de Volkskrant van gisteren. Ik zie dat een beetje anders. De twee vorige gelegenheden konden nog worden afgedaan als blunders en onhandigheden, maar nu gaat het om 'leugenachtige gedraai'. Dat komt vaker voor in de politiek, maar leugenachtig gedraai verwacht je van een rechtzinnig christelijk politicus nou juist niet. Elke politieke stroming brengt haar eigen idealen mee (de VVD de vrijheid, de PvdA en vooral de SP broederschap etc), en van de ChristenUnie verwacht je dat het ideaal van altijd de waarheid spreken meebrengt. Kortom, het is tijd voor een kleine filosofisch-theologisch mijmering over waarheid en leugen in het algemeen, over waarheid en leugen in de politiek in het bijzonder en over waarheid en leugen in de christelijke politiek helemaal in het bijzonder. Daarbij ga ik er van uit dat Van Middeldorp keihard heeft staan liegen. Mocht hij uit vergeetachtigheid of door een andere moreel minder verwijtbare oorzaak gewoon een onwaarheid hebben verkondigd dan is hij gewoon wegens preseniele dementie ongeschikt voor het ambt, maar dat is niet een thema om filosofisch-theologisch over door te mijmeren.

De waarheid is voor sommigen een letterlijk heilig goed – en voor zover ik begrijp, vallen de ChristenUnie-mensen onder deze 'sommigen'. Hoe ver die heiligheid kan gaan illustrere de volgende (waar gebeurde? Se non è vero, è ben trovato, zoals ze in het Italiaans zeggen: als het niet waar is, is het in elk geval goed gevonden) anecdote. Omstreeks 1943 begon het nazi-regime dat Nederland bezet hield zijn ware aard te tonen. Mensen gingen onderduikers verbergen, de Duitsers kwamen die zoeken, mensen moesten liegen als ze daarover ondervraagd werden. Voor sommigen was dat een dilemma, en een enkeling had bijzondere moed en doorzettingsvermogen om uit dat dilemma te komen. Zo reisden twee trouwe leden van de Nederlands Hervormde kerk met groot gevaar clandestien naar Zwitserland om de daar wonende beroemde theoloog Karl Barth te vragen of het in deze omstandigheden moreel geoorloofd was tegen de bezetter te liegen. Het mocht.
Maar dat was onder extreme omstandigheden. In ons postmoderne tijdsgewricht heeft iedereen zijn eigen waarheid. Iemand die wat dat betreft zijn tijd ver vooruit was, was Pontius Pilatus, de Romeinse gouverneur die uiteindelijk toegaf aan de eis van de Joodse leiders Jezus te kruisigen. Hij formuleerde een vraag die veel mensen in onze postmoderne samenleving op de lippen brandt: 'wat is waarheid, en hoe herken ik die?', gaf tussen de regels door het anno 2009 min of meer officiële antwoord, en waste zijn handen in onschuld.
Kortom, politiek en christelijke beginselen is een riskante mix. Sinds ruim twee eeuwen menen we dat religie en politiek zo ver mogelijk uit elkaar gehouden moeten worden. Lass jeder seelig werden nach seyner Façon´, decreteerde Frederik de Grote in het kielzog van Lessing in de tweede helft van de 18e eeuw, en dat vinden we nog steeds een goede zaak. Of iemand wel of niet aan God of god en/of aan de heiligheid van de waarheid wil geloven en hoe hij dit geloof invult, is pure privé-zaak. De politiek mag zich daar niet mee bemoeien.. Sindsdien is politiek met expliciet godsdienstige motieven een achterhoedegevecht. Al ruim anderhalve eeuw geleden, in 1851 bestempelde Thorbecke de protestantse oppositie die fulmineerde tegen de verbanning van de kerk uit het staatsbestel als een ´nagisting eener oude ziektestof zonder nieuw levensbeginsel´. Waar zulke politiek toch nog bedreven wordt, is zij marginaal en controversieel.

En zo is het. ‘God’ wel of niet in de troonrede, in de Europese grondwet, wel of niet echt de waarheid moeten spreken wanneer je je op grond van christelijke beginselen in de politiek waagt – als het er op aankomt, is het niet voor veel mensen echt belangrijk. Althans zo leek het tot voor kort. Is het echt zo?
Wat zou er innerlijk in minister Van Middelkoop omgaan als hem volgende week in het vragenuurtje vragen van deze strekking worden gesteld (ALS die hem worden gesteld, wat ik, als ik de waarheid spreek, moet betwijfelen ...).