Brigitte Herremans05 januari 2009 – 16:27

1. Hoe ontstond dit huidige conflict tussen Israël en Hamas?
Volgens Israël verbrak Hamas het bestand unilateraal. De Israëlische regering hield zich echter zelf niet aan het bestand en weigerde bijvoorbeeld de grenzen te openen voor de doorvoer van humanitaire goederen. Op 4 november verbrak Israël het bestand met de Palestijnse gewapende groeperingen, dat sinds 19 juni 2008 in voege was, effectief via een zware aanval op de Gazastrook. Sindsdien vuurde Hamas honderden raketten af op Israël. Toen het bestand met Israël afliep op 19 december, weigerde Hamas het te verlengen. Op 27 december lanceerde Israël de operatie ‘gegoten lood’ en startte het massale luchtaanvallen. Volgens de Israëlische regering is het doel een staakt-het-vuren op gang te brengen volgens Israëls termen en de situatie in Zuid-Israël drastisch te wijzigen.

2. Komt dit conflict als een verrassing?
Neen, sinds zes maanden bereidt Israël een aanval op Hamas voor, om de raketaanvallen te stoppen. Sinds 2000, maar vooral na de Israëlische terugtrekking uit Gaza in 2005 en de machtsovername van Hamas in juni 2007, vuren Palestijnse gewapende groeperingen aanvallen uit op Zuid-Israël. Die veroorzaakten weinig doden, maar ontregelden het leven daar en creëerden een klimaat van angst in Israël. Bovendien zijn er Israëlische parlementsverkiezingen voorzien op 10 februari. Naar aanloop daarvan willen Israëlische politici, en hier in het bijzonder minister van defensie Barak, zich profileren als efficiënte leiders.

3. Waarom startte Israël een grondoffensief?
Aanvankelijk startte Israël met luchtaanvallen tegen doelwitten van Hamas (tunnels, ministeries, de politieschool, de gevangenis, de universiteit, moskeeën, …) en viseerde het raketinstallaties. Daarnaast startte Israël begin januari ook met aanvallen op Hamasleiders. Toch slaagde het er niet in om de raketaanvallen te stoppen. Daarom lanceerde het op 3 januari een grondoffensief. Volgens minister van defensie Barak is ‘Israël niet oorlogszuchtig, maar rest er geen alternatief. We zijn zoekers naar vrede die zich lang hebben beheerst. Nu is de tijd gekomen om maatregelen te treffen. Gelijk waar ter wereld hebben burgers recht op vrede, rust en vrijheid van aanvallen.’ Momenteel zijn tienduizenden reservisten gemobiliseerd. Israël wil echter weinig kwijt over de duur en de omvang van het offensief. Volgens woordvoerder van de regering Mark Regev is het simpel. ‘Van zodra de raketaanvallen stoppen, beëindigen we deze defensieve operatie.’

4. Wat zijn de perspectieven voor de nabije toekomst?
Israëls wil niet opnieuw de militaire controle over de Gazastrook. Het mikt op een beperkte operatie via luchtaanvallen, een grondoffensief en aanvallen via de zee. Toch waarschuwde premier Olmert ervoor dat de operatie lang zou kunnen duren. De Hamasmilitanten zijn immers beter bewapend en getraind dan vóór het bestand. In deze situatie van asymmetrische oorlogsvoering is hun doel niet om Israël te verslagen, maar om zoveel mogelijk schade aan te richten en soldaten te doden. De Israëlische publieke opinie is hier erg gevoelig voor, zeker met het debacle van de oorlog tegen Hezbollah in gedachten. De perspectieven voor de burgerbevolking in Gaza zijn bijzonder alarmerend. Er is niet alleen de impact van de huidige militaire operatie, met een ongezien dodentol en duizenden gewonden die niet verzorgd kunnen worden. Daarnaast is de infrastructuur, watervoorzieningen, elektriciteit, rioleringen, gezondheidszorg en transport, erg verzwakt ten gevolge van Israëls quasi hermetische afsluiting sinds juni 2007. In tegenstelling tot wat Israël stelt, is de voedselbedeling te gering en kunnen humanitaire organisaties de noden niet gelenigen.

5. Ligt een staakt-het-vuren nog in het verschiet?
De internationale gemeenschap, met als koploper Frans president Sarkozy, pleitte de eerste week van Israëls operatie sterk voor een tijdelijk staakt-het-vuren. Ondanks initiële geruchten dat de partijen hiervoor open stonden, kwam het niet tot stand. Beide partijen verklaarden niet geïnteresseerd te zijn. Israël is ervoor beducht om Hamas legitimiteit te verstrekken en verdedigt zijn operatie door te stellen dat dit de enige manier is om op termijn een duurzaam staakt-het-vuren te bereiken en de veiligheid van de burgers van Zuid-Israël te garanderen. De hamvraag is of Israël Hamas zwaar zal treffen. De groepering won bij elke stap om haar te isoleren, aan sterkte en populariteit. Het is onwaarschijnlijk dat Israël instemt met een staakt-het-vuren zolang de raketaanvallen voortduren. Hamas wil een staakt-het-vuren op voorwaarde dat Israël de grenzen open stelt en de economische blokkade opheft.

6. Wat is de status van dit conflict tussen Israël en Hamas en wat zijn hun verplichtingen?
Het is een niet-internationaal gewapend conflict in de context van Israëls bezetting van de Palestijnse gebieden, inclusief de Gazastrook. De partijen bij het conflict – Israël enerzijds en de Palestijnse gewapende groepen anderzijds – worden gebonden door het internationaal humanitair recht. Ondanks zijn terugtrekking uit de Gazastrook in 2005, blijft Israël de bezettende macht omdat het de effectieve controle over het gebied behoudt. Het moet de Vierde Conventie van Genève naleven en instaan voor de veiligheid en het welzijn van de Palestijnse burgerbevolking. Israël moet een onderscheid maken tussen militaire en burgerdoelwitten en tevens het principe van proportionaliteit respecteren. Als partijen bij dit conflict, moeten de Palestijnse gewapende groeperingen, waaronder Hamas, tevens het oorlogsrecht respecteren en afzien van geweld tegen Israëlische burgers.

7. Wat zegt het internationaal humanitair recht over de raketaanvallen van de Palestijnse groeperingen?
Bewuste aanvallen tegen burgers die niet rechtstreeks aan de vijandelijkheden deelnemen, zijn oorlogsmisdaden. Aanvallen tegen militaire doelwitten zijn toegelaten, maar hierbij moeten alle maatregelen genomen worden om schade aan burgers te vermijden en te beperken. De raketten die Hamas afvuurt zijn zo onnauwkeurig dat het onmogelijk is om een onderscheid te maken tussen militaire en burgerdoelwitten. Hamas richt zijn raketten bovendien bewust op de steden en dorpen, met het doel om Israëlische burgers te treffen.

Brigitte Herremans is medewerker Midden-Oosten Broederlijk Delen en Pax Christi Vlaanderen.

Bronnen
Q&A On Hostilities between Israel and Hamas, Human Rights Watch, www.hrw.org.
Gaza: the Rights and Wrongs, The Economist, 03/01/2009.
BBC, http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/7810123.stm, 03/01/2009