Alexander Nieuwenhuis 21 januari 2009 – 18:11

Ik zou me in Nederland, moeten inschrijven en in België werken en wonen. Als ik dit aan vrienden in België vertel leven ze met me mee, ‘Wat een krankzinning bureaucratie” “We leven toch in Europa?”zeggen ze. Men hoopt en verwacht een uitzonderingsregel voor kunstenaars, die er misschien op termijn nog wel komt ook. Maar nu is ze er niet.

Wat zou er gebeuren als ik in juli in een hijskraan klim, een kerk bezet, of in een parkeergarage zou gaan wonen?

Ik zou natuurlijk ook in Nederland kunnen gaan wonen. Nederland is al met al zo slecht nog niet. Het is een rijk land. De langste mensen van de wereld leven er en lengte wordt tegenwoordig als symptoom van rijkdom gezien. Dat komt mooi uit, want op lengte aangepaste bedden en auto’s kosten tegenwoordig nogal wat. In Nederland kun je niet zomaar opgepakt of in elkaar geslagen worden. Het gebeurt wel, maar meestal kom je er goed van af. Ze pakken de daders en je wordt uitstekend verzorgd in het ziekenhuis. Dat is ook zo in België, maar daar zijn de mensen wel iets minder lang. In andere landen worden soms zomaar je armen afgehakt, mensen van daar vluchten hierheen. Ze wonen in een parkeergarage.

In Brussel, in parking K leven ongeveer 150 sans-papiers. Het is een lage grijze ruimte met TL-verlichting. Dat het een lage ruimte is is niet zo erg, er wonen niet veel lange mensen. Het zijn asielzoekers die niet veel geld hebben. Ze kunnen overleven van allerlei zwarte baantjes en omdat ze hun spullen en voedsel met elkaar delen. De levensomstandigheden zijn slecht. Bijna net zo slecht als in een asielzoekerscentrum. Daar lijkt alles in orde maar ondertussen eten mensen heel slecht voedsel en worden onder controle gehouden door de begeleiders. Als je niet naar school gaat of te laat in bed ligt kunnen je privileges (Tv-kijken, voetballen) worden afgepakt. In parking K zijn de mensen dan tenminste nog vrij. Vrij. Het klinkt bijna romantisch en het is niet helemaal waar.
De mensen in parking K worden in de gaten gehouden door de politie. Soms worden er een aantal zomaar opgepakt of teruggestuurd. Hun dossiers worden behartigd door goede advocaten maar ook die staan soms machteloos tegenover deze onverbiddelijke en niet altijd rechtmatige arm van de macht. Het leven van sans-papiers is onzeker. Dat is nogal een hoge prijs om in België te mogen wonen. Ik weet niet of ik dat wel zie zitten. Daarnaast heb ik ook nog hoogtevrees en claustrofobie, het klimmen in hijskranen en het wonen in parkeergarages gaat me niet gemakkelijk vallen.

De sans-papiers hebben het er blijkbaar voor over. Sommigen wachten al langer dan 5 jaar op een verblijfsvergunning anderen hebben hun familie al meer dan 20 jaar niet gezien. Kortom, deze mensen willen echt heel graag in België wonen. Zo’n doorzettingsvermogen en toewijding voor België hebben niet veel politici kunnen tonen in de formatie. Ook het oversteken van de Middellandse Zee in een gammel bootje in de vage hoop dat je, op een dag, je familie een menswaardig bestaan zal kunnen geven, zie ik niet veel politici doen. De indruk dat veel vluchtelingen doen alsof ze politiek vluchteling zijn terwijl ze eigenlijk economisch vluchteling zijn lijkt me niet problematisch. Van veel politici heb ik ook het idee dat hun motieven meer met geld te maken hebben dan iets anders. Economische redenen zorgen er ook voor dat we niet zomaar alle immigranten een paspoort geven. We hebben het gevoel dat ons sociale stelsel niet berekend is op een overvloed aan nieuwkomers. Onze welvaart dient beschermd te worden tegen een te groot aantal behoeftige monden.

Dat mensen ondanks alle obstakels en onzekerheden de oversteek naar Europa wagen en het halen is een sterk signaal. Vorig jaar waagden 67.000 mensen de overtocht in het Middellandse zeegebied. 1000 hebben het er daarbij niet gehaald of zijn vermist. De EU is bereid om 5.000 mensen per jaar op te nemen. Die cijfers zijn hallucinant genoeg. Hoeveel mensen zouden in de loop der jaren ongeteld in België in de illegaliteit zijn beland? De sans-papiers in Parking K schatten hun totale aantal in België op 100.000 wat waarschijnlijk overdreven is. Niettemin kun je met de helft al een aardig leger vormen. Het is dus maar goed dat de overheid een stelsel heeft opgezet om de boel een beetje in de gaten te houden en af en toe een grote groep sans-papiers lukraak opsluit of uitwijst.

Is onze welvaart het waard om zo halststarrig te beschermen?
Zouden we, wanneer we de ‘behandeling’ van sans-papiers niet hadden uitbesteed aan ‘professionals’ zelf zo hard durven optreden tegen mensen in miserabele omstandigheden? Zouden wij persoonlijke offers durven doen om onze welvaart te beschermen? Is onze welvaart het waard dat we andere mensen hun leven ervoor laten riskeren? Wat zou er gebeuren als ik in Juli in een hijskraan klim, een kerk bezet, of in een parkeergarage zou gaan wonen?

Zo lang we de kloof tussen arm en rijk in de wereld niet een beetje dichten gaan mensen vanuit de hele wereld vanuit landen waar geweld en armoede het dagelijks leven vormen vluchten naar landen waar dat niet het geval is. Onze levensstandaard kan blijkbaar niet voor de hele wereldbevolking voorzien worden. Wanneer we onze levensstandaard niet verlagen kiezen we bewust voor het in stand houden van armoede en miserie in andere landen. En geen VN-programma dat daar werkelijk iets aan doet. Het WTO die zichzelf als onderdeel van de VN zien hebben het woord ‘mensenrechten’ niet eens in hun statuten staan. Ze suggereert enkel het idee van rechtvaardigheid zonder daar werkelijk iets voor te doen.

Ik begin steeds sterkere problemen te voelen om in een ‘besmette’ economie te leven. ‘Besmet’ zijn de kredieten of aandeelpaketten met de Amerikaanse huizenmarkt van doen hebben. Wat mij betreft kunnen we de besmetting doortrekken naar de reële economie en het dagelijks leven.
‘Besmet’ is het voedsel dat ik eet, ‘besmet’ is het geld dat ik gebruik, ‘besmet’ is het theater dat ik zou kunnen maken.
‘Besmet’ omdat door gewoonweg te consumeren of kunst te maken ik mijn eigen welvaart boven het welzijn van de rest van de wereld blijf stellen en hier niet over durf te praten. ‘Besmet’ omdat het me niet kan schelen of de wereld kapot gaat en miljoenen mensen honger lijden zolang ik een koffietje kan drinken met een krantje en af en toen op scène kan staan. Omdat mijn meest banale consumptie en alles wat ik op scène zou kunnen creëren van een naïef soort egocentrisme getuigen beschouw ik het geld waarmee ik dat doe of zou kunnen doen als besmet.

In Parking K wonen 150 mannen en 1 vrouw. Een zichtbaar resultaat van onze besmette maatschappij. Zichtbaar voor zover we het willen zien, want langer dan een enkele dag komen ze meestal niet in het nieuws. Zichtbaar voor zover ze soms in hijskranen klimmen of in hongerstaking gaan. Hun dagelijks leven, dat ik schrijnend vindt, maakt niet genoeg indruk op media en politci.

Als ik in/met/door/naast mijn kunst hier niets tegen of mee kan doen, dan moeten ik geen kunst maken. Als de uitdrukkingskracht van een kunstenaar stopt bij politieke miserie kan hij/zij ervoor kiezen te zwijgen.

Deze weken kiezen studenten van alle theaterscholen in Belgie om de sans-papiers te helpen bij de acties die ze voeren. Het is een keuze om niet te repeteren, niet te studeren, niet naar school te gaan maar de sans-papiers te helpen. Het is een keuze om met de Sans-papiers een stille exodus te organiseren. Om een van de beelden die onze Europese geschiedenis zo pijnlijk doorkruist terug op te roepen.

Dat is een radicale keuze.