christophe22 januari 2009 – 13:24

De auteurs moesten de theorie van Castro samenpuzzelen met citaten uit toespraken en interviews want Castro deed zelf nooit een poging om zijn ideeën te systematiseren. Wat ze vonden noemen Vandepitte en Demuynck “een originele en rijke mix die het marxisme-leninisme combineert met elementen afkomstig van strijdervaringen uit Latijns-Amerika”.

Er bestaat nochtans wel iets als 'Castroïsme' of 'Guevarisme'. Het was een ideologie die beleden werd door enkele revolutionaire bewegingen in in Latijns-Amerika. Zij vatten de erfenis van Castro en Guevara zo samen: verzamel een kleine groep rebellen en verover met de weinige wapens die je hebt een klein gebied, de rest van het land zal wel volgen. “Volledig onterecht”, aldus de auteurs. “Ze vergaten het belang dat de Cubaanse revolutie hechtte aan het steunen op de bevolking, aan het rekening houden met de objectieve omstandigheden en aan het vormen van een zo breed mogelijk front.”

Het tropische marxisme van Castro wijkt op verschillende punten af van het orthodoxe marxisme-leninisme. Vandepitte en Demuynck: “De 26 juli beweging begon de gewapende strijd zonder dat er van een voorhoede partij sprake was en zonder dat er een lange en grondige politieke voorbereiding aan vooraf ging; de gewapende strijd was niet ondergeschikt aan een centrale politieke leiding; Fidel geloofde net zoals Che dat niet alle voorwaarden hoefden voldaan te zijn om de revolutie te starten maar dat dit doorheen de strijd zou gebeuren.” Fidel Castro heeft ooit zelf gezegd dat het marxisme voor hem geen catechismus is, maar eerder een kompas om de koers te helpen bepalen. “Heel mijn leven ben ik tegen dogma's geweest en we moeten vermijden dat het gedachtengoed van de meest illustere politici, van de meest verlichte revolutionairen tot dogma verwordt. Elk gedachtengoed is gelieerd aan een bepaald moment en correspondeert met bepaalde omstandigheden”, aldus Castro. Die onorthodoxe houding openbaart zich ook in zijn open houding tegenover religie. “Vijftien jaar vóór de bevrijdingstheologie interpreteert Fidel het evangelie al op een radicale manier”, schrijven Demuynck en Vandepitte.

Maar de opvallendste vondst van Demuynck en Vandepitte is misschien wel dat Fidel Castro bijzonder veel belang hecht aan ethiek. De 19de eeuwse Cubaanse nationale held en dichter José Martí is de grote inspirator van die ethiek. “Als we een ethiek hebben, dan zeg ik u dat de ethiek fundamenteel via Martí tot ons is gekomen,” zei Fidel Castro ooit. Een revolutionair is geen kille theoreticus, een revolutionair moet zijn idealen koesteren ook al zijn die niet meteen haalbaar. Bij Marx was “Don Quichotte” nog een scheldwoord. Voor Castro is de tragische figuur van Cervantes een held. Zijn standbeeld staat op vele plaatsen in Cuba en het boek werd op miljoenen exemplaren verspreid, schrijven Demuynck en Vandepitte. Volgens de auteur gaat het niet om louter woorden. “Het hoog ethische gehalte van de Cubaanse revolutie vertaalt zich in ongeziene sociale verwezenlijkingen voor een derdewereldland.

Hoe kijkt zo'n ethicus dan aan tegen revolutionair geweld? De keuze voor de gewapende weg was geen principiële keuze, schrijven Demuynck en Vandepitte. De gewapende weg moet je achterwege laten wanneer er nog grondwettelijke mogelijkheden zijn om de vreedzame burgerstrijd te voeren, aldus Castro. “Er zijn omstandigheden waarbij men via legale weg een overwinning kan bereiken en zelfs een socialistisch programma op de sporen zetten.” Daarom schaarde Castro zich volledig achter de poging van Allende om de Chileense maatschappij te hervormen. De auteurs gaan er zelf niet expliciet op in, maar het laatste hoofdstuk over “Liefde, ethiek en de kwestie van geweld” werpt ook een interessant licht op de huidige linkse golf in Latijns-Amerika (met presidenten die één voor één via burgerlijke verkiezingen aan de macht kwamen) en de rol die het kleine socialistische eiland daarin speelt.

Demuynck Katrien & Vandepitte Marc, De Factor Fidel, Garant 2008, 163 p. ISBN 978-90-441-2364-7. Het boek kan besteld worden via http://www.cubanismo.net/teksten_nl/shop/shop.htm