raf03 september 2006 – 11:41

De verkiezingen van 30 juli in Congo zijn over het algemeen rustig verlopen. Het zwaarste incident vòòr 30 juli deed zich op 27 juli voor toen een meeting van vice-president Bemba in Kinshasa ontspoorde en zijn militie drie politiemannen doodschoot. Daarna bleven de zware botsingen tussen de rivaliserende kampen, waarvoor velen hadden gevreesd, uit. Tot 20 augustus. Toen braken in Kinshasa zware vuurgevechten uit. Pas twee dagen later keerde de rust terug. In totaal zouden 23 mensen zijn gedood, waarvan 12 politiemannen.
Over de chronologie van de gebeurtenissen en over de toedracht van de voornaamste episoden bestaat verwarring. Zo kunnen leugens makkelijk circuleren en wortel schieten in de publieke opinie. De media, enkele uitzonderingen daargelaten, hebben tot nu toe weinig moeite gedaan om klaarheid in te scheppen. Vaak hebben ze de leugens alleen maar aangedikt.

Zo is er veel te doen over de beschieting op maandag 21 augustus rond Bemba's residentie in het centrum van Kinshasa. "Bemba-militairen lokten het geweld uit", door zonder reden het vuur te openen op politiewagens, schrijft De Standaard op 26 augustus. Het toeval (?) wil dat Bemba rond dezelfde tijd de ambassadeurs van de CIAT op bezoek krijgt. De CIAT is het door het Westen geleide comité dat Congo's overgang van een oorlogsregime naar verkozen instellingen begeleidt. Tijdens de uren die volgen komt Bemba's residentie onder vuur te liggen van de presidentiële garde van zittend president Joseph Kabila. Een VN-bron sluit volgens De Standaard niet uit dat die beschieting door Bemba's eerder provocatie is uitgelokt en dat de presidentiële garde niet geweten zou hebben dat de CIAT-ambassadeurs bij Bemba op bezoek waren. Sommige bronnen noemen het een teken van sterkte vanwege Kabila – die vaak een zwak figuur wordt genoemd - dat zijn garde haar tanden heeft laten zien. Zowel de garde als Bemba's militairen zijn geen 'milities' maar toegelaten door het vredesakkoord van Pretoria van 2002.

Het Bemba-kamp draait het om. Het heeft de onduidelijkheid over deze gebeurtenissen handig gebruikt om president Kabila in de ogen van de Westerse ambassadeurs te discrediteren. Of dat gelukt is? In een interview met Congolese media, van 2 september, spreekt EU-gezant Aldo Ajello wel over Bemba "qui s’est cru agressé" ("die zich aangevallen meende").

Oproer uitlokken
Over het begin van de incidenten, op zondag 20 augustus, is er een rapport opgesteld door generaal Kisempia, de stafchef van het Congolese leger. Volgens dat rapport dateren de eerste incidenten van zondagnamiddag rond 14-15 uur. Elementen van de MLC-militie van vice-president Jean-Pierre Bemba ranselen dan in hartje Kinshasa enkele politie-agenten af, ze bezetten er ook politie-lokalen. Rond 18 uur vallen de eerste schoten, tussen MLC-militairen aan de ene kant en verkenners van het Congolese leger en pantserwagens van de VN-vredesmacht Monuc aan de andere.
Volgens Kisempia komen militairen van de presidentiële garde (de GSSP van president Kabila) daarna pas in actie en gaan ze het hoofdkwartier van de onafhankelijke verkiezingscommissie CEI beschermen. De CEI is tevoren vaak (verbaal) door Bemba en zijn bondgenoten aangevallen.

Diezelfde zondag 20 augustus hebben twee TV-stations, eigendom van Jean-Pierre Bemba, opnieuw uiterst provocerende boodschappen uitgezonden. De bevolking van Kinshasa wordt er opgeroepen de pantserwagens van de Europese troepenmacht EUFOR en van de VN-vredesmacht Monuc aan te vallen. Minister van Informatie Mova laat de TV-stations sluiten, ook – zoals hij nadien verklaart – omdat leden van de UDPS (de partij van gewezen eerste minister Etienne Tshisekedi, een bondgenoot van Bemba) er "appels à  une guerre civile" hebben gelanceerd. Maar 's anderendaags, maandag 21 augustus, zijn CCTV en CanalKin kennelijk opnieuw in de ether en vallen ze abbé Malu Malu van de CEI aan met andermaal een oproep "om hem te kelen" (info uit http://www.deboutcongolais.info/actualite5/art_329.htm).

Uitslag niet erkend
Nog op 20 augustus worden dan de resultaten bekendgemaakt van de presidentsverkiezingen van 30 juli. De proclamatie is voorzien voor 20 uur. Maar vanwege de grote onveiligheid rond het CEI-gebouw, komt ze pas rond 23 uur. De uitslag is als volgt: zittend president Joseph Kabila haalt 7.590.485 stemmen of 44,81%; ex-rebel en vice-president Jean-Pierre Bemba haalt 3.392.592 stemmen of 20,03%. De verrassende derde is Antoine Gizenga, een gewezen mede-stander van Congo's eerste premier Lumumba, met 2.211.290 of 13,06%. Géén van de kandidaten haalt een volstrekte meerderheid. De koplopers Kabila en Bemba moeten dus in een tweede ronde tegen elkaar uitkomen om uit te maken wie de nieuwe (verkozen) president van Congo wordt. Die tweede ronde komt op 29 oktober.

President Kabila bedankt nadien de kiezers die hem als eerste uit de verkiezingen deden komen en hij roept de bevolking op sereen en kalm te blijven tot de definitieve uitslag bekend is (dus ook van de parlementsverkiezingen die ook op 30 juli zijn gehouden). Hij heeft ook te kennen het verkiezingsproces tot het einde te willen voortzetten.

De houding van Jean-Pierre Bemba is anders: hij zwijgt. Hij erkent noch verwerpt de uitslag. Hij tekent niet officieel protest aan bij het hoogste gerechtshof. Vijf andere presidentskandidaten doen dat wel. Bemba heeft erkent evenmin de uitslag. Dat zou inhouden dat hij zich bereid verklaart naar de tweede ronde te gaan.

Meester-manipulator
In plaats daarvan onderhoudt Bemba met zijn campagne-leiders de strategie van de spanning. Bemba, de onbetwiste chef van de MLC, handelt niet alleen. Dè spin in het Bemba-web is Honoré Ngbanda, de "meester-manipulator" en jarenlang topadviseur inzake binnenlandse veiligheid en psychologische oorlogsvoering van de Congolese dictator Mobutu. Volgens Le Soir-journaliste Colette Braekman trekt hij aan de touwtjes. Ngbanda werkt vanuit Parijs. De voorbije maanden is hij ook in Brussel geweest om de Congolese diaspora te bewerken.
Ngbanda erkent dat hij in contact staat met Bemba in Kinshasa en dat ze deze faze van politieke overgang samen hebben voorbereid. "Depuis très longtemps, nous étions préparés à  faire face à  la situation en cours", zegt hij over die samenwerking (in een interview van 24 augustus).
Jean-Pierre Bemba, aldus Ngbanda, kan nu niet het risico lopen verklaringen af te leggen. Daarom doet Ngbanda dat in Bemba's plaats. Hij noemt de verkiezingsuitslag (met dus ruim 44% voor Joseph Kabila) "een maskerade", Kabila zou in werkelijkheid slechts de helft van de hem toegekende stemmen hebben behaald.

Exonofobe slogans
Ngbanda herhaalt verder alle leugens die sinds maanden door het anti-Kabila-kamp worden verspreid en die de verkiezingscampagne van Bemba hebben gekenmerkt. Deze leugens zijn een merkwaardige mengeling van anti-Westers en racistisch populisme en pro-Westerse stemmingmakerij. Het eerste gamma van slogans
mikt op de xenofobe en nationalistische gevoelens onder de Congolese bevolking. Zo hamert Bemba erop dat president Kabila een Rwandees is, hoewel Kabila's Congolese stamboom vaststaat. Bemba blijft ook beweren – samen met een harde kern in de UDPS van Etienne Tshiskedi overigens – dat Congo een door het Westen bezet land en dat Kabila een Westerse marionet is. De voorbije weken komt er een nieuw argument bij: Kabila is voor het Westen gevaarlijk omdat hij betrokken zou zijn in de smokkel van uranium uit Congo naar Iran. En Iran, dat staat voortdurend in Westerse media te lezen, is een terroristenstaat die werkt aan een atoombom. Ngbanda laat uitschijnen dat hij documenten over de affaire heeft bezorgd aan Westerse journalisten. De krant Sunday Times komt als eerst met onthullingen over Kabila's Iran-gate. Het weekblad Trends gaat nadien op de piste voort, al erkent Trends-journalist Eric Bruyland dat "het niet uitgesloten is dat het om een montage gaat door politieke opponenten van Joseph Kabila".

Geheim netwerk
Nog tijdens de incidenten van 20-22 augustus brengt Bemba enkele nieuwe geruchten in circulatie: Kabila is uitermate gefrustreerd door de verkiezingsuitslag, hij dacht dat de internationale gemeenschap hem gelijk de eerste ronde zou laten winnen, en Kabila heeft een complot beraamd om Bemba te vermoorden.

Maar het Bemba-kamp is niet uitgeteld, integendeel. Het bereidt nieuwe verrassingen voor. Ook dat valt uit Ngbanda's verklaringen af te leiden. "De internationale gemeenschap", zo verklaart hij, "zal van de ene verrassing naar de andere gaan. Het is nog niet voorbij"! "De studenten, de bevolking en de militairen" gaan immers een netwerk ("une organisation") activeren dat nu kennelijk nog ondergronds blijft. Waartoe dat netwerk in staat is, heeft Bemba's MLC heeft drie dagen voor de verkiezingsdag van 30 juli al gedemonstreerd. Tijdens een verkiezingsmeeting in Kinshasa hebben zijn militanten – samen met die van de UDPS - de menigte zodanig opgehitst dat ze nadien zware vernielingen heeft aangericht. Bemba's militairen schoten toen verscheidene politie-agenten dood. Dat scenario, het provoceren van een volksoproer dat door de MLC-militie wordt omkaderd, kan zich herhalen.

Vooringenomen media
De Westerse media, en vooral degene die al vooringenomen waren tegenover Joseph Kabila, laten zich makkelijk meeslepen door Bemba's propaganda.
Zo neemt Marie-France Cros van La Libre Belgique op 30 augustus de Bemba-thesis over dat Kabila's presidentiële garde op de avond 20 augustus het CEI-gebouw heeft omsingeld om de afkondiging van de resultaten te verhinderen. Cros heeft die informatie naar eigen zeggen zelf ingewonnen! Het Franse persbureau AFP neemt van Bemba's woordvoerder zonder meer de beschuldiging over dat Kabila het op het leven van de vice-president heeft gemunt. Knack-journalist Dirk Draulans houdt zich dit keer opvallend op de vlakte. Draulans heeft begin augustus ferm van leer getrokken tegen Joseph Kabila die hij "de prins Filip van Congo" heeft genoemd, een man die zwijgt "omdat het leeg is in zijn hoofd". Maar na 22 augustus schrijft Draulans dat de chronologie van de feiten niet duidelijk is en evenmin de verantwoordelijkheid van de tegenstrevers. Draulans zet hen als "krijgsheren" wel op voet van gelijkheid, dit keer kiest hij geen kant.

Algemeen gesproken geniet Bemba het voordeel van de twijfel. Dat betekent dat zijn propaganda ook in de Westerse media effect heeft. Daar althans is er niemand die zijn huidige optreden toetst aan zijn verleden. Het is nochtans bekend dat Bemba veroordeeld is voor mensenhandel, dat hij forse banden heeft met de Mobutistische mafia en dat hij voor oorlosgmisdaden wordt vervolgd.