Kerknet26 januari 2007 – 17:00

Ook herdenkingen in ons land
De Holocaust was de systematische, bureaucratische, door de staat gesteunde vervolging van en moord op ongeveer zes miljoen Joden door het naziregime en zijn collaborateurs. Slachtoffer was niet alleen de joodse gemeenschap, maar ook Sinti en Roma (zigeuners), gehandicapten en verschillende Slavische volkeren. Deze gruwelijke verjaardag wordt ook in ons land op verschillende plaatsen herdacht. “In Brussel is er een nationale bijeenkomst aan het herdenkingsmonument in Anderlecht. Ook hier in Mechelen leggen we op 27 januari traditioneel bloemen neer aan de Dossinkazerne. Dit jaar gebeurt dat uitzonderlijk niet in aanwezigheid van leerlingen, omdat de herdenking deze keer tijdens het weekend valt”, legt Ward Adriaens, de directeur van het Joods Museum voor Deportatie en Verzet, uit in een gesprek met KerkNet. Adriaens is licentiaat geschiedenis en archivistiek.

Het museum is al verschillende jaren gevestigd in de ‘Kazerne Dossin de Saint Georges’, die ook wel eens tot de ‘wachtkamer van de dood’ werd omgedoopt, omdat van daaruit tussen 1942 en 1944 ruim 28 konvooien met gevangenen naar Auschwitz in Polen vetrokken. Twee derde daarvan werd al bij de aankomst vergast, slechts 1.207 keerden levend terug.

Uitbreiding museum
“Het is de bedoeling om ook in ons land nationaal meer aandacht te vragen voor deze herdenking”, zegt Ward Adriaens. Daarin moet het museum een belangrijke rol spelen. De directeur verwijst naar de eerder al bekendgemaakte plannen voor de uitbreiding. “Momenteel wordt daarover druk overleg gepleegd in een werkgroep, waarin ook de Vlaamse Gemeenschap en het stadsbestuur van Mechelen vertegenwoordigd zijn. We hebben twee hoofddoelstellingen. Enerzijds is er de uitbreiding van het museum. Anderzijds plannen we ook een verbreding van de inhoud naar andere schendingen van de mensenrechten. Daarin moeten de tijdelijke tentoonstellingen een belangrijke rol spelen.” Adriaens wijdt erop dat de vervolging van joden en zigeuners centraal staat in het museum. “Met die tijdelijke tentoonstellingen kunnen we ook andere mechanismen blootleggen.”

‘Jongeren zijn aanspreekbaar’
Kenneth Stern, de specialist van het Amerikaans-Joodse Comité voor Antisemitisme en Extremisme, vroeg zich in zijn pas gepubliceerd boek af of de huidige strategieën om het antisemitisme te bestrijden wel de beste zijn. Stern, die al dertig jaar jodenhaat bestudeert, schrijft in ‘Anti-Semitisme Today: How it is the same. How it is different, and How to Fight it’ dat er geen enkel wetenschappelijk bewijs is dat onderwijs over de Holocaust een antigif biedt voor antisemitisme. “Blind geloof en wishful thinking hebben geen plaats in de bestrijding van iets dat zo gevaarlijk is als haat.”

“Soms krijgen we ook hier in het museum wel eens te horen dat er te veel aandacht is voor de Holocaust. En ook bij ons in Vlaanderen zijn er polemisten die beweren dat er voldoende over de Holocaust wordt gesproken en dat er een verzadigingspunt bereikt is”, geeft Adriaens toe. “Maar wij stellen doorgaans het tegenovergestelde vast. Mensen uit de onderwijswereld - uit de verschillende netten – stellen een groeiende interesse vast bij de jongeren. Jongeren stellen zich vragen en zoeken antwoorden. Ze trachten ook het waarom te begrijpen.” De directeur verwijst naar het succes van het museum, maar evenzeer naar Breendonk, In Flanders Fields of de strijdvelden in Normandië. “Het gelaat van het antisemitisme verandert, maar de mechanismen blijven dezelfde.”

35.000 bezoekers
Het Joods Museum voor Deportatie en Verzet werd het voorbije jaar door 35.000 bezoekers bezocht, waaronder 30.000 leerlingen van het middelbaar onderwijs. “We hebben een groeiend aantal bezoekers en de vraag is aanzienlijk hoger dan het aanbod. We moeten constant groepen weigeren, maar we zijn sterk gebonden aan onze beperkte ruimte. Toch hopen we de capaciteit op niet al te lange termijn tot 70.000 op te trekken.” Voor de uitbreiding heeft men zijn oog laten vallen op de oude stadsgevangenis, aan de overkant van de straat, waar tot voor kort het muziekconservatorium gevestigd was. “Ook daar zijn we beperkt qua ruimte, maar alle ruimte die erbij komt is een verademing. Zo beschikken we momenteel slechts over twee toiletten.”

Meer dan een museum…
Ward Adriaens onderstreept dat het Joods Museum voor Deportatie en Verzet meer omvat dan de museumfunctie. “Momenteel zijn er negen voltijdse vaste medewerkers. We beschikken hier ook over een dienst documentatie met een belangrijke archiefwerking. België is het land dat vanuit Duitse bronnen best gedocumenteerd is over de jodenvervolging. Die archiefwerking is de ziel van het museum. Daarnaast zijn er natuurlijk ook de rondleidingen.”

Ook aan de toekomst wordt gedacht. Het museum beschikt intussen al over 800 gefilmde getuigenissen uit het Blumarchief. “Die zijn allemaal digitaal gefilmd, maar op band. Daardoor moeten we dit hele archief nu overschrijven om het voor de toekomst te bewaren. Dit is een omvangrijk project dat veel tijd in beslag neemt.”

Sinds kort is men ook gestart met de actie ‘Geef hen een gezicht’. “Van de 25.000 gedeporteerden hebben we ondertussen al zo’n 13.000 portretten. Ook dat is uniek in Europa”, aldus Adriaens. Die portretten hebben al een museale toepassing in Auschwitz. “We willen ze hier ook in Mechelen via beeldschermen toegankelijk maken. Dat heeft een belangrijke didactische functie. Deze mensen werden vermoord omdat ze een joodse moeder hebben. Dat is racisme.” Het museum wil tegen april, maart aan de hand van deze portretten een van de 28 treinen opnieuw samenstellen. Dat moet helpen om de ernst van de Holocaust te vatten. Meer dan 25.000 joden en 350 zigeuners waaronder 5.430 kinderen, 150 onder hen jonger dan twee jaar, werden tussen augustus 1942, en de zomer van 1944 van hieruit in 28 konvooien, naar het Oosten gedeporteerd. Slechts 5 procent overleefde het concentratiekamp. Het museum en de actie ‘Geef hen een gezicht’ moet er ons blijvend aan herinneren dat deze slachtoffers geen statistieken, maar levende wezens vertegenwoordigen …

Meer info via de website: www.cicb.be