han02 juli 2006 – 23:59

Vele lezers vragen zich af waarom de ‘kwaliteitskranten’ – ik weet dat u uw eigen krant daartoe rekent – in Vlaanderen almaar kleiner worden. Er lijkt wel een competitie in het verschrompelen aan de gang, een toenemend afnemen van potentie. Als het zo doorgaat, is er binnenkort per krantenpagina nog ruimte voor één foto met één onderschrift, en straks kun je De Standaard lezen in een muizenhol.

Ik zie voor het krimpen van uw krant een reden die nog niet is aangehaald: uw krant bestaat tegen haar zin. Het liefst zou De Standaard zelfmoord plegen. Het volstaat om de saaie, slappe en inhoudloze commentaren van de laatste weken over allerlei non-events te lezen om het gewicht van de loden mantel der verveling op je eigen schouders te voelen wegen. Want zo is het toch: de spannende analyse van de binnenlandse politiek is helemaal uit uw krant verdwenen sinds u aanneemt dat het Vlaams Belang na de gemeenteraadsverkiezingen de stadhuizen verovert.

Ik zal u proberen uit te leggen welk motief er schuilgaat achter uw desinformatiepolitiek, want u zult het toch wel met me eens zijn dat het bewust achterhouden van informatie een nogal radicale variant van desinformatie is? Aangezien ik hier vanaf mijn stoel in uw hoofd kan kijken (ik kan gelukkig niet alles zien, maar datgene wat me interesseert zie ik maar al te goed), meen ik daar een spookbeeld te ontwaren. In uw hoofd draait de film met de nogal lange titel: ‘Hoe blijf ik na 8 oktober op mijn stoel zitten zonder mijn gezicht te verliezen?’ U probeert zich inderdaad voor te stellen hoe u na de gemeenteraadsverkiezingen zult omgaan met het VB, en hoe u de nieuwe constellatie nu al aan uw lezers kunt verkopen.

Ik wil hier een hele reeks redeneringen overslaan om terug te keren naar de kern van de zaak: in uw krant is de echte nieuwsgaring en de goede duiding over de binnenlandse politiek gesneuveld. Dat gebrek aan informatie, dat zeker niet wordt goedgemaakt door uw dubbelzinnigheden over uw relatie met het VB, is het signaal aan het adres van het VB dat de algemeen hoofdredacteur van De Standaard zijn Canossa aanvaardt en dat zijn draaikontendans definitief begonnen is. U heeft het Duivelspact met het VB gesloten, en nu bereidt u de lezers bij wijze van spreken voor op de foto waarop u uw hand uitsteekt naar de knuisten van de Annemansen en de Dewinters om ze te feliciteren met hun geboekte resultaat. U wilt er niet meer aan herinnerd worden dat u zou moeten herinneren aan de criminele opvattingen van Gerolf Annemans, die de rechtsstaat bedreigde door de rechters die het VB als een racistische partij veroordeelden, in het openbaar fysiek te bedreigen. Ik hoef u niet te vertellen dat het VB zich nu in zijn handen wrijft omdat die partij weet dat ze u helemaal in haar zak heeft.

Ik vrees nu dat uw krantenbeleid van de komende weken en maanden helemaal in het teken zal staan van een nieuwerwets culinair programma dat ook zou kunnen heten: ‘Hoe kook ik het zo mals dat ze het slikken zonder kauwen?’ Uw lezers, van wie u een grote meerderheid – bent u dat dan vergeten? – niet met het VB sympathiseert, moeten immers gewennen. U probeert ze in zachte, want reeds gebruikte pampers in te snoeren.

Ik ben ervan overtuigd, mijnheer de algemeen hoofdredacteur, dat uw krant in het populisme is gevlucht om aan de binnenlandse politieke actualiteit te ontsnappen. Daardoor zijn we in een rare situatie verzeild geraakt waarin ik wel gedwongen word een oordeel te vellen over uw beleid als algemeen hoofdredacteur van De Standaard. Ik vat het zo samen: de actualiteit, althans de uwe, is niet langer actueel.

Een verhelderend voorbeeld voor het falen van uw informatiebeleid – dat volgens mij geen falen is, maar kwade trouw – is een opiniestuk dat gastschrijver Geert Buelens op 7 juni in De Morgen publiceerde. In dat stuk drukte Buelens, die niet eens een journalist, maar een Vlaamse schrijver en professor Nederlandse literatuur in Utrecht is, er zijn verbazing over uit dat het gilde van de schrijvende Vlaamse media het blijkbaar niet de moeite waard vond om het publiek in te lichten over een recente beslissing van de Kamer om een VB-voorstel over het einde van België in overweging te nemen. In die aangenomen resolutie maant het VB de regering voorbereidingen te treffen om het land te ontbinden. Buelens: ‘Geen klein nieuws, lijkt me. Zou het ooit eerder gebeurd zijn in de Belgische geschiedenis dat alle Vlamingen voor en alle Walen tegen eenzelfde voorstel stemden?’ Want dat is wat er gebeurde. En Buelens gaat voort dat de Vlaamse kranten aan dit schokkende nieuws geen regel hebben besteed. Dat was nu wel niet helemaal juist, maar behalve een Belga-bericht van zeven regels heeft ook uw krant daaraan verder inderdaad geen aandacht gegeven, noch het de moeite waard gevonden om dit nieuws te becommentariëren.

Maar er is meer. Dat opiniestuk van Buelens, een professor die geen journalist is en die dus uiteraard geen deel uitmaakt van een Belgische krantenredactie, haalde het internationale nieuws. Zijn artikel werd opgenomen in Le Courrier International (15 juni, nummer 23), een gezaghebbend Frans magazine (110.000 oplage) dat de belangrijkste krantenartikelen uit de hele wereld verzamelt, selecteert en publiceert. Le Courrier International vergist zich echter als hij meent dat de Vlaamse pers apathisch is. Uw krant is juist zeer gedreven in het selecteren en verzwijgen van al het binnenlandse politieke nieuws dat niet past in uw concept en dat u als irritant ervaart.

Ik vermoed, mijnheer de algemeen hoofdredacteur, dat u het binnenlandse politieke nieuws voortaan als volgt weegt: wat belangrijk en heikel is brengen we niet, maar alle faits divers en zeker alle nonsens wel. Die rekening gaat echter niet altijd op. Want de buitenlandse kwaliteitspers, die u niet kunt manipuleren, is alert en heeft gelukkig oog voor wat zich in een klein gedeelte van een klein land als België aan belangwekkende politieke feiten afspeelt. Dat is maar goed ook. Want het zou toch ongehoord zijn als uiterst rechts, dat hier de gewelddadige aanval op de rechtsstaat lanceert, zich in het piepkleine Vlaanderen stiekem zou kunnen ontwikkelen tot een fenomeen dat uitdijt over heel Europa. Of is het dat wat u wilt? Wilt u een geestelijke vader van zo’n Europa zijn en wilt u werkelijk dat Vlaanderen intussen een soort van Europese dode hoek is, een laboratorium waarin de VB’ers hun snode plannen stiekem en ongestoord uit kunnen broeden om ze later over het hele continent te verspreiden?

Wat kunnen we uit dit alles leren? Ten eerste dat uw werk van informatieverstrekker is overgenomen door een in het buitenland verblijvende Vlaamse professor literatuur, die in zijn eentje doet wat u met uw hele ploeg verzuimt, al vermoed ik dat niet iedereen in uw redactie gelukkig is met uw beleid. Ten tweede dat het voor de Vlaamse lezer onmogelijk is geworden om zich in uw krant (en in de meeste andere media) te informeren over de belangwekkende gebeurtenissen in de Belgische binnenlandse politiek.

Lezers die wél nog een beetje willen volgen, zijn voortaan aangewezen op de lectuur van buitenlandse media. Want de Nederlandse Volkskrant en Het Financieele Dagblad pikten het nieuws over de opmerkelijke Belgische stemming in de Kamer wel degelijk met verbazing op en het Algemeen Dagblad bracht dit breaking news zelfs onder in een artikel over de nakende onafhankelijkheid van Montenegro onder de titel: ‘Dromen van een eigen land komen soms uit’. Maar zou die droom bij ons in Vlaanderen niet in een nachtmerrie kunnen omslaan? In elk geval is het tekenend dat voor De Standaard het schokkendste binnenlandse politieke nieuws sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog al geen groot nieuws meer is. Ik moet daaruit wel concluderen dat u aan uw ondergeschikten inderdaad de richtlijn heeft gegeven dat de actualiteit niet langer actueel is.

Voor wie op zoek is naar Belgisch nieuws is het in deze omstandigheden pure tijdverspilling geworden om uw krant te lezen. Want de bron ligt droog aan de bron, of beter: de bron heeft zichzelf aan de bron drooggelegd. Eigenlijk is er geen belangrijker nieuws dan het nieuws dat er geen nieuws meer is. Maar u kunt het nieuws over de plotse verdwijning van het nieuws (welke ploegen worden er ingezet om de vermiste op te sporen?) natuurlijk niet verspreiden. Het probleem van uw krant is immers dat ze allang geen echte krant meer is, maar alleen nog een simulatie van een krant.

U simuleert de binnenlandse berichtgeving, mijnheer de algemeen hoofdredacteur. Uw redacteurs, ook de goede en de gedreven journalisten, moeten doen alsof ze werken en zijn gedwongen tot het inleveren van ficties die u ons voortaan als het nieuws wilt opdringen en waarmee u uw krimpende bladzijden vult. Zo wordt de hele kluit belazerd. Want de tegennatuurlijkheid van het bestaan van een krant die de lastige politieke berichtgeving uit haar bladzijden heeft geweerd, is een fenomeen dat u onmogelijk kunt verbergen.

Heeft het dan geen zin meer om De Standaard te lezen? Die conclusie trek ik niet. We moeten De Standaard alleen anders gaan lezen. Aangezien we nu – in de aanloop van de gemeenteraadsverkiezingen – in een stadium zijn terechtgekomen waarin het totalitarisme zijn schaduw al over Vlaanderen werpt en het dictatoriale gedachtegoed het terrein van uw krant al meer dan virtueel veroverd heeft, moeten we De Standaard op dezelfde manier gaan lezen als elk ander dagblad in om het even welk ander totalitair systeem. We moeten analyseren hoe de mechanismen van de totalitaire macht in uw dagblad functioneren, en dus ook hoe er in uw krantenredacties wordt gemanipuleerd. Want u moet niet denken dat ik dit allemaal uit mijn duim zuig. Om mijn boeken De Gelaarsde God. Stalin en de aura van de macht, Een masker voor de macht en Schemerland te kunnen schrijven, heb ik de mechanismen van het totalitarisme gedurende jaren nauwkeurig bestudeerd bij experts als Hannah Arendt, Ismail Kadare, Karl Popper en vele, vele anderen. Aan hun inzichten heb ik mijn verstand gescherpt. Maar ik heb nooit vermoed dat ik nog eens gedwongen zou worden om mijn Oost-Europese ervaringen in praktijk te brengen in de Belgische politiek. Ik had nooit gedacht op zo’n rare manier van mijn reizen door Centraal-Europa thuis te komen, bijna terug naar af.

We moeten dus De Standaard voortaan niet meer lezen om wat erin staat, maar om wat er niet in staat. Het is een heel gemakkelijke opgave en uw lezers zullen het snel gewend zijn. Ze moeten alles wat u over de binnenlandse politiek schrijft, gewoon omkeren. Als De Standaard schrijft dat er geen onderhandelingen tussen het VB en andere partijen aan de gang zijn, dan kun je er gif op nemen dat er druk wordt genegotieerd. Als u schrijft dat er wél onderhandeld wordt, dan zitten de onderhandelaars zeker thuis in hun salon een sigaar te roken. Als u schrijft dat een binnenlands thema niet actueel is, wees er dan maar zeker van dat er geen brandender kwestie bestaat. Tot in de reclameslogans geldt de freudiaanse omkering, want als De Standaard beweert dat hij ‘onverantwoord interessant’ is, neem dan maar aan dat er een ontkenning is vergeten en dat daar beter ‘onverantwoord oninteressant’ had gestaan.

Het is nu toch wel een schandaal dat uitgerekend een krant als De Standaard aan de wieg staat van dit monster dat voor onze ogen geboren wordt. In plaats van ons te waarschuwen voor het gedrocht dat zich uit het slangenei perst, zorgt u ervoor dat het beest geluidloos op fluwelen kussens ploft. Nu weet ik ook wel dat u geen VB’er bent – was dat maar waar, hoe simpel ware het dan niet! – maar dat maakt u juist zo gevaarlijk. U bent gevoelig voor om het even welke druk. En omdat u ook gevoelig bent voor de pressie van uw eigen marketing – die apenplaneet die nu vooral de VB’ers onder uw lezers stroop om de mond wil smeren – lijkt u bereid te zijn om de democratie, Vlaanderen en alle arme Vlamingen hier letterlijk voor het blok te zetten. U moest zich schamen.

Als u in die boosheid volhardt, zal ik wel moeten concluderen dat u een hoofdredacteur van het mooie weer, maar geen man for all seasons bent. In plaats van ervoor te zorgen dat ook de ogen van de nog weifelende VB-sympathisanten onder uw lezers voor de gevaren van het nakende totalitarisme opengaan, heeft uw krant besloten een fire wall op te trekken om de boodschappers en Cassandra’s van het slechte nieuws buiten uw poorten en muren te houden, terwijl u het paard van Troje buigend binnenlaat. Maar kijk, nauwelijks is de censuur in uw krant van kracht geworden of de clandestiene berichtgeving, zeg maar de Vlaamse samizdat, is al geboren. Het opiniestuk van Buelens en het bestaan van deze tweede open brief aan uw adres zijn daar het beste bewijs van.

Deze tweede open brief is natuurlijk niet in tegenspraak met mijn beslissing dat ik niet meer zal proberen om nog opiniestukken voor De Standaard te schrijven, want uit heel uw houding, mijnheer de hoofdredacteur, blijkt dat ik de slotzinnen van mijn eerste brief niet hoef te wijzigen en dat ik niet mag verwachten iets van u te horen, niet eens dat u niet aan de discussie deelneemt, en zelfs niet dat u ze sluit nog voor ze begonnen is.

Met bittere hoogachting,

Piet de Moor
Schrijver

Lees ook de eerst bitterbrief van Piet de Moor