christophe21 december 2009 – 23:56

17 december. Een debat over de toekomst van journalistiek in het digitale tijdperk aan Hogeschool Universiteit Brussel zoals er die week wel meer werden georganiseerd in de hogescholen die de journalisten van de toekomst opleiden.

Uit de vragen die de studenten opstelden, sprak koudwatervrees voor de nieuwe media. Gaat de snelheid van het internet niet ten koste van de kwaliteit? Dreigen we op het net niet te verdrinken in de informatie? Leidt burgerjournalistiek niet tot een stortvloed van foute berichten?

Die koudwatervrees bij de studenten – toch de eerste generatie die opgroeide met het internet – leek wel de echo van het conservatisme in de Vlaamse krantenwereld. “De journalist van vandaag, en ik weet dat ik nu overdrijf, houdt vast aan het romantische negentiende-eeuwse ideaal: de rokende, koffiedrinkende journalist die zijn teksten intikt voor de deadline van negen uur 's avonds, liefst op een schrijfmachine mocht dat nog kunnen,” zegt onderzoeker Ike Picone in het boek Jonge Honden.

Volgens voormalig CEO van Belgacom Skynet en venture capitalist Bart Becks zit de knoop toch eerder bij het management. “Wat je bij veel traditionele start-ups wel hebt, waarbij iedereen meedenkt over het product, zie je in de krantensector niet. Bij De Morgen en De Standaard neemt het management de beslissingen, en journalisten, eindredacteurs, lay-outers en marketeers houden zich uitsluitend bezig met hun eigen taak. Die mentaliteit moet veranderen.”

Als die mentaliteit niet snel verandert, dreigt het slecht af te lopen, meent Becks. “Er is geen probleem, blijft men maar roepen vanuit het management. Dat is de eerste stap die kranten moeten zetten als ze zich willen handhaven: toegeven dat er een probleem is”, zegt Becks.

Becks vreest immers dat de crisis bij de kranten nog veel harder zal inslaan dan bij de muzieksector. Becks: “Het medium (de papieren krant, nvdr) is voorbijgestreefd.”

Geen probleem
Er is geen probleem, dat is precies de boodschap die De Morgen-journalist Brecht Decaestecker dertien bladzijden lang toetert. Op de redactie van Decaestecker vielen begin dit jaar 13 ontslagen en liep daarna zowat de hele politieke redactie leeg. Maar voor de rest gaat alles goed, dank u wel.

Decaestecker is mediaspecialist bij De Morgen, maar dat hindert hem niet om nogal slordig om te springen met feiten. “De Morgen is de laatste vijf jaar van 35.000 naar 55.000 exemplaren gegaan”, zegt Decaestecker. De feiten: in het eerste kwartaal van 2004 werden er dagelijks gemiddeld 55.321 exemplaren verkocht. In het eerste kwartaal van 2009 groeide dat lichtjes tot 55.580 exemplaren per dag.

Nog eentje. Decaestecker: “Het internet bestaat al sinds 1991 en de kranten hebben nog nooit zo goed verkocht als nu.” De feiten: sinds 2000 gingen de krantenverkoop in Vlaanderen met 10 procent achteruit. In Wallonië was er zelfs een daling van 20 procent.

Gelukkig zijn er jonge honden die wel verfrissend uit de hoek komen. Jana Wuyts, regionaal coördinator van nieuwsblad.be, zegt dat Het Nieuwsblad via de gemeentesites één op vier inwoners bereikt in de focusgemeentes. Zij hoopt het project rendabel te maken door heel lokale advertenties aan te trekken. In een betalend model gelooft ze niet. “Als alle Vlaamse krantenuitgevers morgen hun site betalend maken, open ik overmorgen een site waarop alles gratis te vinden is.”

Persbureaudiarree
Misschien dat ook de stem van Rusland-correspondent Olaf Koens het geloof van Decaestecker aan het wankelen kan brengen. “Iedereen die een internetverbinding heeft, moet De Morgen eigenlijk niet meer lezen”, zegt hij. Hij heeft het over de “persbureaudiarree” waarmee de kranten hun lezers wegjagen. Waarmee kunnen ze de lezers houden? Met duiding, analyse en achtergrondstukken. “Je moet je tijd nemen en goed uitzoeken wat er leeft en speelt in een samenleving.”

Dat is precies wat de Canadese journalist Leigh Phillips probeert te doen met zijn Europese berichtgeving voor EUobserver.com. Komt hij wel eens een Vlaamse journalist tegen in de Europese instellingen? “Eentje. Een journalist van Belga”, zegt Phillips. EUobserver.com krijgt het met vijf journalisten niet gebolwerkt. “Dan kan het toch niet dat jullie alles verwachten van één persbureaujournalist voor de hele verslaggeving over de EU?”, zegt Phillips. Hij pleit onomwonden voor subsidies. “Journalistiek is essentiële publieke dienstverlening, net zoals toegang tot zuiver water, voedsel, huisvesting, onderwijs en gezondheidszorg. En niemand heeft er een probleem mee dat die sectoren wel gesubsidieerd worden.”

De VRT is een zender die quasi volledig door de overheid wordt gefinancierd. Zitten daar ook Jonge Honden? Geert Zagers had er één gevonden. Alleen stapte Jan Debackere op het laatste moment over naar De Morgen. Zijn verhaal gaat nog wel over de openbare omroep. Helaas verdedigt hij (nu?) wat zijn baas Christian Van Thillo op alle fora komt vertellen. “We hebben zeven papieren kranten met elk hun eigen site: ik zie niet in waarom de VRT zich daar zou moeten mengen en nog meer vijanden gaan maken.” De uitgevers zien al lang een gevaarlijke concurrent in de nieuwssite van de VRT. Ze kunnen hun sites nooit betalend maken als deredactie.be gratis blijft.

Dat we door de carrièrewending van Debackere twee keer het Van Thillo-melodietje geserveerd krijgen, is het enige minpunt van deze bundel interviews. Jonge Honden is een verrassend hoopvol boek. Met stemmen uit de media die vooral naar de kansen kijken en die zich niet blindstaren op de gevaren van het internet. Er wordt terecht veel geklaagd en gezaagd over de media. Maar aan het eind van de litanie zullen we er toch iets aan moeten doen. Met deze Jonge Honden een duik nemen in de wereld van de crowd sourcing en crowd funding, API's en user generated content is een eerste stap.

'Jonge Honden, Is er nog toekomst voor de journalistiek?' van Geert Zagers is een uitgave van het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek en Uitgeverij Van Halewijck, 192 blz.