David Van Peteghem12 december 2009 – 18:36

In een vorig rapport (mei 2009) schetste ILO een apocalyptisch beeld van de gevolgen van de globale economische crisis voor de werkgelegenheid. Aan de hand van enkele globale scenario’s voorspelden ze een verlies van 29 miljoen tot 59 miljoen banen. Uit een nieuw rapport blijkt dat – sinds de crisis losbrak in oktober 2008 - de schade beperkt blijft tot een onmiddellijk verlies van 20 miljoen banen. De schade blijft beperkt omdat enerzijds de nieuwe economische reuzen China, Indië en Brazilië de aanvoerders zijn van een licht economisch herstel, anderzijds hebben regeringen overal ter wereld de handen van bedrijven boven water gehouden. Het blijven echter rampzalige cijfers. ILO stelt immers dat deze nieuwe beschikbare cijfers slechts opgaan voor 51 landen. Het niveau van werkgelegenheid van voor de crisis kan in sterke landen pas terug bereikt worden tegen 2013 en voor ontwikkelingslanden in 2011. De werkgelegenheidscrisis is met andere woorden nog niet over. Het banenverlies bleef beperkt doordat het aandeel in minder werkuren of deeltijds werk – zonder looncompensatie – is gestegen. In Estland bijvoorbeeld steeg het aandeel deeltijds werk tot maar liefst 12 procent van de actieve werkbevolking.

Het feit dat het banenverlies beperkt is gebleven, betekent overigens paradoxaal genoeg dat alsnog miljoenen banen worden bedreigd. Op elk moment kunnen 5 miljoen mensen hun baan alsnog verliezen. In de nabije toekomst staan 43 miljoen banen op een helling. De grootste slachtoffers hierbij zijn wederom migranten, laagopgeleiden, oudere werknemers, nieuwe jonge arbeidskrachten en vrouwen. Overal groeit de onzekerheid om nog werk te vinden.

Op basis van al het beschikbare onderzoeksmateriaal van vorige crisissen voegt ILO eraan toe dat de gevolgen van een financieel-economische crisis voor werkgelegenheid eigenlijk steevast destraseus zijn. De lijst met problemen is haast eindeloos. Een nationale dan wel internationale economische crisis zorgt voor een neerwaartse druk op de lonen. Een daaropvolgende werkgelegenheidscrisis gaat steeds gepaard enerzijds met een kwantitatieve groei van de informele economie, anderzijds met een algemeen kwalitatief verval van de arbeidsomstandigheden. Als werknemers niet minder lang voor hetzelfde loon moeten werken, dan moeten ze toch met minder langer en harder werken. Mensen die hun baan verliezen dreigen terecht te komen in langdurige werkloosheid. Ze willen wel werken, maar omdat het vinden van werk door een crisis wordt bemoeilijkt en dat sommige landen bovendien nog niet hersteld zijn van een vorige crisis raken ze gedesillusioneerd. Tenslotte kunnen (nieuwe) werklozen in het beste geval genieten van onvoldoende sociale bescherming. In het slechtste geval kunnen ze helemaal niet rekenen op sociale bescherming. Iets minder dan 50 % kan in sterk landen niet rekenen op enige sociale bescherming. In Azië en in Centraal- en Oost Europese landen stijgt dat tot 70% en in ontwikkelingslanden tot 80%.

De werkende klasse en de werklozen moeten steevast overal dubbel en dik opdraaien voor een economische crisis. In de eerste plaats krijgen ze de rekening gepresenteerd via belastingen omdat de staatsschuld (wegens het redden van banken) tijdens de crisis in vele landen exponentieel is toegenomen. In de tweede plaats krijgen ze de rekening gepresenteerd doordat ze hun werk verliezen, de arbeidsomstandigheden verslechteren en op onvoldoende of helemaal geen sociale bescherming kunnen rekenen. ILO houdt in haar nieuwe studie dan ook een vurig pleidooi om de werkgelegenheid op een duurzame wijze te vergroten en daarop aansluitend het garanderen en verstevigen van voldoende sociale bescherming. Het daarop afgestemde Global Jobs Pact biedt enig soelaas. Maar volgens ILO is dat niet voldoende om de economische crisis en de daarmee gepaard gaande werkgelegenheidscrisis op te lossen. Volgens het onderzoeksinstituut moeten in de eerste plaats de directe oorzaken van de globale economische crisis aangepakt worden. Hoewel de ILO onderzoekers optimistisch blijven, stellen ze toch vast dat alles erop wijst dat er weinig of niets fundamenteel zal veranderen. Het is een lichtpunt in de duisternis van de economische crisis dat een organisatie als ILO dit beseft.