Vandaag was er in de Kamer een hoorzitting over de komende Navo-top van Boekarest in april met zowel minister De Crem als minister De Gucht. Het moment om te weten te komen welke standpunten de Belgische regering nu eigenlijk binnen de NAVO verdedigt, dus ging ik eens een kijkje nemen. Het werd een teleurstellende ervaring, want welk standpunt België over heikele onderwerpen zoals missile defense inneemt kwamen we niet te weten. Tenzij de boodschap is dat België geen standpunt heeft en zwijgt tot dat de bondgenoten ons vertellen wat ons standpunt is. Dit leek dan ook meer op een hoorzitting met twee ambtenaren dan met twee politiek verantwoordelijke ministers.

Minister van defensie De Crem presteerde het te klagen dat dit debat over de top zo vroeg viel, het is nog een maand ver. Het betere bestuur op defensie komt met andere woorden neer op dagjespolitiek. Ter vergelijking, ter voorbereiding van de vorige top in Riga op 28-28 november 2006 hield het parlement een gelijkaardige hoorzitting op 6 juni 2006 en op 3 juli een hoorzitting met de NAVO-secretaris-generaal. Maw 4-5 maanden op voorhand. Het huidige debat valt juist zo laat omdat de staatshervorming-soap en interim-regeerstijl geen ruimte laat voor serieuze politiek.
Toen de CDH'er Brotcorne aandrong om te weten wat de grote lijnen zijn die België bepleit in het kader van een nieuw Strategisch Concept, stelde De Crem botweg dat hij geen 'voorafname aan de standpuntbepaling' wou en dat hij na de top wel het Belgische standpunt zou meedelen. Zijn antwoorden over de rakettenschild-discussie waren gelijkaardig. Welk standpunt de minister in Vilnius verdedigd heeft kwamen we niet te weten. Minister van Buitenlandse Zaken De Gucht was iets diplomatieker maar blonk bij de heikele thema's uit in het schetsen van de diverse standpunten zonder daarbij te vertellen welk standpunt hij dan wel innam tijdens de internationale NAVO-bijeenkomsten.

Wel kregen we meer duidelijkheid op wat er op de agenda van de top in Boekarest staat, al is die nog niet volledig vastgelegd. Zo blijkt inderdaad de herziening van het Strategisch Concept van de NAVO op het programma te staan. De secretaris-generaal laat een rapport over een mogelijke herziening opstellen, dat op de top van Boekarest besproken gaat worden. Het Strategisch Concept is het belangrijkste strategiedocument van de NAVO en legt die strategie in grote lijnen voor de komende jaren vast. Het huidige dateert van 1999, de periode van de Kosovo-oorlog. Zo'n herzieningsproces is het moment om belangrijke wijzigingen van de strategie ter sprake te brengen, zoals van de kernwapenpolitiek. Als in Boekarest zo'n herzieningsproces opgestart wordt, moet dit een jaar later tot een nieuw Strategisch Concept leiden.

Afghanistan

Wat kregen we dan wel te horen? De ministers gaven een stand van zaken over Afghanistan, Kosovo en de uitbreidingsdiscussies. Over Afghanistan staat in Boekarest een uitgebreide discussie met president Karzai en andere landen die troepen leveren op het programma. Op de top wil de NAVO komen met een politiek-militair strategisch plan. Dat men doorgaat met de bestaande counter-insurgency strategie staat niet ter discussie, wel probeert men tot een betere aflijning van verantwoordelijkheden met de Afghaanse regering en andere internationale spelers te komen.

Vredesactie is hier geen voorstander van. In Afghanistan stappen we mee in een militaire interventie die op hetzelfde doodlopende spoor is beland als de oorlog in Irak. En wel om dezelfde reden, het geloof in de eigen militaire superioriteit gaf de illusie dat staten afgebroken en herbouwd kunnen worden zoals huizen. Bij traditionele peacekeeping-opdrachten, bv toezien op de naleving van een vredesakkoord of een wapenstilstand, vormt de toestemming van de partijen in het conflict een essentieel onderdeel en gaat daarom een politiek vredesproces vooraf. Nu is dit 'peace enforcement' of het militair afdwingen van vrede geworden. Van enig vredesproces hoeft daarbij geen sprake te zijn. Deze evolutie is gebaseerd op de overtuiging dat met onze militaire superioriteit van buitenaf een oplossing opgelegd kan worden, waarbinnen dan aan wederopbouw gedaan kan worden. Het komt neer op het negeren van het onderliggende politieke conflict en het diaboliseren van de partijen die niet in het gewenste plaatje passen. In praktijk komt dit neer op een counter-insurgency operatie. Resultaat is echter een militaire patstelling zonder dat een politieke oplossing dichterbij komt. Zo ook in Afghanistan. De NAVO kan enkel de Taliban van de macht houden zonder ze te kunnen verslagen. De humanitaire retoriek kan moeilijk verbergen dat de militaire oplossing geen uitweg biedt. De NAVO wil geen gezichtsverlies lijden en gaat voort op het oorlogspad. En België dus ook.

Missile defense

Wat missile defense betreft stelt De Gucht dat de huidige Amerikaanse plannen geen bedreiging voor Rusland. De Russische reactie is naar zijn mening dus overdreven en komt voort uit ander ongenoegen. Verder stelde hij dat de missile defense-discussie bijna een religieuze kwestie is, in de zin dat het gericht is tegen een potentieel gevaar in de toekomst en dat het belang ervan afhangt van het geloof dat je aan dat gevaar hecht. De Gucht klonk niet echt als een groot verdediger, maar welk standpunt ten gronde hij verdedigt binnen de NAVO, daar hebben we het raden naar.

Vredesactie vindt dit missile defense-project maar gevaarlijke onzin en denkt dat België zijn geld beter kan besteden. Tegen het missile defense-project zijn behoorlijk wat kritieken in te brengen.

Ten eerste komt dit neer op kiezen voor militaire oplossingen ten nadele van multilaterale onderhandelde oplossingen. Het zet druk op de relatie met Rusland, dat zich bedreigd voelt en deze dreiging zal beantwoorden. Welke opinie men ook heeft over het nut van een missile defense-systeem, het lijkt logisch om eerst serieuze onderhandelingen met Rusland te houden in plaats van een voldongen feiten-politiek.

Het missile defense-systeem verstoort wel degelijk het strategisch evenwicht. Gesteld wordt dat 10 afweerraketten het kernwapenarsenaal van Rusland niet kan bedreigen. Maar die 10 afweerraketten zijn slechts een begin van enkele tientallen. Het volledige kernwapenarsenaal van Rusland kan er op zich inderdaad niet mee bedreigd worden maar het geeft de VS wel een first strike-vermogen. Dit wil zeggen dat als de VS eerst een massale kernwapenaanval uitvoert, het resterende Russische kernwapenarsenaal dat die aanval overleeft wel eens vernietigbaar is met dit missile defense-systeem. Met het missile defense-systeem wordt de wederzijdse vernietiging, de basis van de nucleaire afschrikking, doorbroken.
Dit systeem is ook een rem is voor verdere nucleaire ontwapening. Wil Rusland in staat blijven om nucleair te reageren tegen de VS dan moet het een groot nucleair arsenaal in stand houden.

Daarbij komt dat dit een behoorlijk dure investering is voor een bescherming tegen een hypothetisch gevaar met een systeem waarvan niet eens geweten is of het wel werkt. De kosten in de NATO Feasability Study voor een beperkt systeem werd op 15,5-18 miljard euro geschat, voor een uitgebreid systeem 27,5-30 miljard euro, dit zonder de satellieten mee te rekenen. Een integratie van het Amerikaanse systeem in een NAVO-systeem doet de prijs zakken tot 7,5-10 miljard euro, gesteld dat de VS met deze budgetverdeling akkoord is.
België heeft een aandeel van 3% in het militair budget van de NAVO en dit wordt voor België een kost variërend van 225 tot 900 miljoen euro. Dit zijn schattingen door de industrie, die naar gewoonte in realiteit zwaar overschreden worden. En de NAVO heeft nog andere dure wensen.

Kernwapens

De vraag of kernwapens op de agenda stond en of België een aanpassing van de kernwapenpolitiek zou bepleiten, verwees De Gucht door naar een volgende hoorzitting over ontwapening en non-proliferatie. Ook hier hebben we dus geen antwoord. Maar we kregen al wel de nota onder ogen die De Gucht gemaakt heeft ter voorbereiding van deze komende hoorzitting. En daaruit blijkt dat De Gucht geen millimeter afwijkt van de bestaande NAVO-strategie.

Opvallend is dat De Gucht verdere stappen naar nucleaire ontwapening mbt de niet-strategische kernwapens (die in Europa dus) afhankelijk maakt van nieuwe Russische stappen. "Het is van belang dat wij onze Russische partner volwaardig betrekken in een politiek van reductie en uiteindelijke eliminatie van deze wapens. Deze politiek is gestoeld op wederkerigheid en het behoud van een rationeel evenwicht."

Belangrijk lijkt ons om uit dit Koude Oorlog-denken te stappen en te durven die dingen eenzijdig weg te halen. Er blijft dan nog zo'n gigantisch kernarsenaal over zodanig dat dit moeilijk als eenzijdige ontwapening bestempeld kan worden. België moet binnen de NAVO durven pleiten om deze dingen weg te halen als vertrouwenwekkende maatregel om net een nieuw proces van nucleaire ontwapening op gang te brengen.
En dit is nodig, want rond de kernwapenpolitiek is de NAVO één grote brok inertie. Steeds wordt gewezen op de grote reducties vlak na de Koude Oorlog maar in de voorbije 15 jaar is er niets meer gebeurd.
Momenteel proberen Duitsland en Noorwegen om nucleaire ontwapening op de NAVO-agenda te zetten. Van De Gucht en De Crem moeten ze geen steun verwachten.

Conclusie

Een kritisch signaal bij de NAVO-politiek moeten we niet van onze ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie verwachten. Zij kijken braaf toe hoe de beslissingen genomen worden en zullen ons daar later verslag van doen.
Het is dus aan u om dit kritisch signaal te laten horen. Welkom op 22 maart voor de NATO Game Over-actie.

Hans Lammerant - Bomspotting-Vredesactie